Kiedy spadkobierca jest niegodny dziedziczenia?
Nowelizacja art. 928 Kodeksu cywilnego przynosi istotne zmiany w zakresie przesłanek pozwalających na uznanie spadkobiercy niegodnym dziedziczenia – a zatem na pozbawienie spadkobiercy zarówno prawa do dziedziczenia, jak i prawa do zachowku (więcej o zachowku dowiesz się z tekstu: Zmiany w instytucji zachowku z 2023 r. weszły w życie).
W obecnym stanie prawnym, spadkobierca może zostać uznany za niegodnego dziedziczenia, jeżeli spadkobierca :
- dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy;
- podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia, lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności;
- umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego, lub przerobionego.
- uporczywie uchylał się przez od wykonywania wobec spadkodawcy obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową;
- uporczywie uchylał się od wykonywania obowiązku pieczy nad spadkodawcą, w szczególności wynikającego z władzy rodzicielskiej, opieki, sprawowania funkcji rodzica zastępczego, małżeńskiego obowiązku wzajemnej pomocy albo obowiązku wzajemnego szacunku i wspierania się rodzica i dziecka.
Przesłanki wskazane w punktach 4 i 5 stanowią efekt nowelizacji przepisów Kodeksu cywilnego i obowiązują w sprawach spadkowych dotyczących spadku otwartego po dniu 15 listopada 2023 r. Na te dwie nowe przesłanki pozostali spadkobiercy nie będą mogli się powołać, jeśli spadkodawca zmarł przed 15 listopada.
Kto ma prawo do spadku?
Kolejna zmiana dotyczy kręgu osób dziedziczących ustawowo (a zatem w sytuacji gdy spadkodawca nie pozostawił testamentu).
W dalszym ciągu w I i II kręgu osób powołanych do spadku znajdują się odpowiednio:
- małżonek, dzieci, wnuki, rodzice,
- rodzeństwo i zstępni rodzeństwa.
Nowelizacja wprowadza zmianę dotyczącą III kręgu spadkobierców, czyli sytuacji, w której spadkodawca nie pozostawił po sobie spadkobierców I i II kręgu. Do 15 listopada 2023 r. w takiej sytuacji, do dziedziczenia powołani byli dziadkowie spadkodawcy i ich zstępni (bez ograniczeń co do stopnia pokrewieństwa w linii prostej.). Zgodnie z nowelizacją, dziedziczenie jest ograniczone do dziadków, ich dzieci oraz wnuków.
Ułatwienie odrzucenia spadku po małoletnim
Ustawodawca postanowił wyjść naprzeciw potrzebom rodziców, mających na celu odrzucenie spadku w imieniu małoletniego – na które to odrzucenie co do zasady jest potrzebna zgoda sądu opiekuńczego, której pozyskanie jest czasochłonne.
Zgodnie z przyjętą nowelizacją (od 15 listopada 2023 r.) zgoda sądu nie jest wymagana w sytuacji gdy:
- małoletni jest powołany do dziedziczenia wskutek uprzedniego odrzucenia spadku przez jego rodzica,
- drugi rodzic wyraża zgodę na odrzucenie spadku oraz
- odrzucenie spadku dotyczy również rodzeństwa spadkodawcy.
Tym samym, obecnie, jeżeli rodzic odrzucił spadek po krewnym (zwykle ze względu na długi spadkowe, przewyższające wartość spadku), zgoda sądu nie będzie wymagana, co stanowi istotne i potrzebne ułatwienie.
Nowelizacja przynosi istotne zmiany w zakresie spadkobrania. Najważniejsza z nich dotyczy uproszczenia procedury odrzucenia spadku po małoletnim, która to procedura dotychczas nawet w oczywistych przypadkach prowadziła do konieczności występowania o zgodę sądu na odrzucenie spadku.
Jak możemy pomóc?
Zespół Kancelarii Prawnej Grant Thornton oferuje wsparcie w zakresie uporządkowania kwestii związanych z dziedziczeniem, sukcesji biznesu, założenia fundacji rodzinnej, strukturyzacji podatkowej wniesienia aktywów do fundacji rodzinnej oraz planowania spadkowego.
Fundacja rodzinna w wielu przypadkach może okazać się rozwiązaniem, które zarówno sukcesorom, jak i nestorom da poczucie bezpieczeństwa, a także uporządkowanej i przyjaznej kolejnym pokoleniom sukcesji na lata.
