Jej celem jest przede wszystkim wspieranie zrównoważonej, prowadzonej z poszanowaniem praw człowieka i środowiska, działalności przedsiębiorstw, jak i ich partnerów biznesowych.
Spis treści
Wejście dyrektywy w życie
Projekt dyrektywy w sprawie należytej staranności w zakresie zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstw (Corporate Sustainability Due Diligence Directive, Dyrektywa CSDD, CSDDD) został przedstawiony przez Komisję Europejską w lutym 2022 roku. Proces ustawodawczy trwał ponad 2 lata. Finalnie, w marcu 2024 r., Rada UE uzgodniła tekst dyrektywy, a Parlament Europejski przyjął ją ostatecznie 24 kwietnia.
Pierwotnie Dyrektywa przewidywała znacznie szerszy horyzont swojego zastosowania. Ostatecznie zawężono jej zakres zarówno podmiotowy, jak i przedmiotowy. Pomimo tego, jest istotnym krokiem w kierunku rozwoju trendu prowadzenia działalności gospodarczej w sposób odpowiedzialny tj. z ograniczeniem negatywnego jej wpływu na prawa człowieka i środowisko.
W dniu 5 lipca 2024 r. Dyrektywa CSDDD została ogłoszona w Dzienniku Urzędowym UE, a w dniu 25 lipca 2024 r. – ostatecznie weszła w życie.
Skoncentrowanie na łańcuchu działalności przedsiębiorstw
Dyrektywa CSDDD kładzie nacisk na prowadzenie działalności gospodarczej w sposób odpowiedzialny i z zachowaniem należytej staranności. Dotyczy to nie tylko przedsiębiorstw prowadzących daną działalność gospodarczą, ale również ich partnerów biznesowych, znajdujących się w jednym łańcuchu działalności.
Ważny fragment
Zauważono bowiem, że objęcie niektórych przedsiębiorstw obligatoryjną sprawozdawczością w zakresie informacji niefinansowych co prawda sprzyja poprawie poziomu odpowiedzialności prowadzenia przez nie biznesu, ale w stopniu niewystarczającym. Większość przedsiębiorstw wciąż nie zaczęła uwzględniać, w dostatecznym stopniu, niekorzystnych skutków prowadzonej przez siebie działalności w swoich łańcuchach działalności. Na ten deficyt odpowiedzieć ma właśnie CSDDD..
Zgodnie z dyrektywą, łańcuch działalności (chain of activities) powinien obejmować działalność partnerów biznesowych przedsiębiorstwa działających na wyższym szczeblu łańcucha dostaw (upstream) związaną z produkcją towarów lub świadczeniem usług przez przedsiębiorstwo (w tym m.in. projektowanie, transport, magazynowanie produktów), a także działalność partnerów biznesowych przedsiębiorstwa działających na niższym szczeblu łańcucha dostaw (downstream) związaną z dystrybucją, transportem i magazynowaniem produktu, w przypadku gdy partnerzy biznesowi wykonują te czynności na rzecz przedsiębiorstwa lub w imieniu przedsiębiorstwa.
Co istotne, pierwotny projekt dyrektywy zakładał używanie pojęcia „łańcucha wartości” w miejsce obecnego „łańcucha działalności”. Ta pozornie niewielka zmiana zdaje się skutkować w praktyce przejściem z podejścia holistycznego, które przewidywało oddziaływanie na przedsiębiorstwa w całym ich łańcuchu wartości, do takiego które ogranicza to oddziaływanie jedynie do wybranych działań partnerów biznesowych przedsiębiorstwa.
Cele dyrektywy w sprawie należytej staranności w zakresie zrównoważonego rozwoju
Zgodnie z założeniami projektu przedstawionymi przez Komisję Europejską przy prezentacji pierwszego projektu dyrektywy, dyrektywa miała przyczyniać się do:
- udoskonalenia praktyk w zakresie ładu korporacyjnego, celem lepszego integrowania strategii przedsiębiorstw z procesami zarządzania ryzykiem i łagodzenia skutków związanych z zagrożeniami i wpływami na praw człowieka i środowiska, w tym tymi wynikających z łańcuchów wartości;
- uniknięcia rozdrobnienia wymogów w zakresie należytej staranności na jednolitym rynku i doprowadzenia do zapewnienia pewności prawa dla przedsiębiorstw i zainteresowanych stron, jeżeli chodzi o oczekiwane od nich zachowania i zakres spoczywającej na nich odpowiedzialności;
- zwiększenia rozliczalności przedsiębiorstw za niekorzystne skutki prowadzonej przez nie działalności i zagwarantowania spójność w kwestii zobowiązań spoczywających na przedsiębiorstwach w ramach już istniejących i planowanych inicjatyw UE w zakresie odpowiedzialnego prowadzenia działalności gospodarczej;
- poprawy dostępu do środków ochrony prawnej dla osób dotkniętych niekorzystnymi skutkami filozofii zarządzania przedsiębiorstwem dla praw człowieka i dla środowiska;
- uzupełnienia – jako instrument horyzontalny koncentrujący się na procesach biznesowych, który ma również zastosowanie do łańcucha wartości przedsiębiorstwa – innych już obowiązujących lub proponowanych środków, które bezpośrednio dotyczą określonych wyzwań dla zrównoważonego rozwoju lub które mają zastosowanie w niektórych konkretnych sektorach, w szczególności na terytorium Unii Europejskiej.
Przedsiębiorstwa objęte działaniem dyrektywy CSDD
Ostatecznie przyjęto, że dyrektywą zostaną objęte 2 grupy przedsiębiorstw tj. przedsiębiorstwa unijne i przedsiębiorstwa z państw trzecich.
Do pierwszej grupy zaliczamy:
- przedsiębiorstwa zatrudniające średnio ponad 1000 pracowników i osiągające przychody netto ze sprzedaży w skali światowej wynoszące ponad 450 mln EUR (w ostatnim roku obrotowym), jak również przedsiębiorstwa nie osiągające samodzielnie tych progów, ale będące jednostkami dominującymi grupy, która osiągnęła te progi w ostatnim roku obrotowym,
- przedsiębiorstwa, które same zawarły lub są najwyższą spółką dominującą grupy, która zawarła umowę franczyzy albo licencyjną w Unii w zamian za opłaty licencyjne wynoszące ponad 22,5 mln EUR w ostatnim roku obrotowym, pod warunkiem, że przedsiębiorstwo bądź grupa, której to przedsiębiorstwo jest jednostka dominującą, osiągnęło przychody netto ze sprzedaży w skali światowej wynoszące ponad 80 mln EUR w ostatnim roku obrotowym.
Z kolei do drugiej grupy:
- przedsiębiorstwa osiągające przychody netto ze sprzedaży powyżej 450 mln EUR w roku obrotowym poprzedzającym ostatni rok obrotowym (przy czym cały ten przychód musi być wygenerowany w Unii), jak również
- przedsiębiorstwa nieosiągające ww. progu przychodów, ale będące jednostką dominującą grupy, która osiągnęła ten próg w roku obrotowym poprzedzającym ostatni roku obrotowym,
- przedsiębiorstwa, które same zawarły lub są najwyższą spółką dominującą grupy, która zawarła umowę franczyzy albo licencyjną w Unii w zamian za opłaty licencyjne wynoszące ponad 22,5 mln EUR w roku obrotowym poprzedzającym ostatni rok obrotowy, pod warunkiem, że przedsiębiorstwo bądź grupa, której to przedsiębiorstwo jest jednostka dominującą, osiągnęło przychody netto ze sprzedaży w UE wynoszące ponad 80 mln EUR w roku obrotowym poprzedzającym ostatni rok obrotowy.
W przypadku przedsiębiorstw spoza UE nie ma zatem konieczności spełnienia progu dot. zatrudnienia.
Obowiązki przedsiębiorstw wynikające z CSDD
Wśród głównych obowiązków nakładanych na przedsiębiorstwa omawianą dyrektywą wyróżnić należy przede wszystkim:
- uwzględniania kwestii należytej staranności w polityce przedsiębiorstw i systemach zarządzania ryzykiem oraz wdrożenia polityki należytej staranności (konieczność jej aktualizacji po wystąpieniu istotnej zmiany, a w stosownych przypadkach co najmniej raz na 2 lata),
- wprowadzenia środków służących identyfikacji i ocenie rzeczywistych lub potencjalnych negatywnych skutków w ramach własnej działalności lub działalności swoich jednostek zależnych oraz, jeżeli skutki te wiążą się z ich łańcuchami działalności, na poziomie swoich partnerów biznesowych,
- wprowadzenia środków zaradczych w odniesieniu do rzeczywistych niekorzystnych skutków,
- wprowadzenia środków pozwalających na prowadzenie współpracy z interesariuszami (tj. m.in. pracownikami, konsumentami),
- wdrożenia mechanizmów notyfikacyjnych i procedur skargowych umożliwiających złożenie skarg w przypadku uzasadnionych obaw dotyczących rzeczywistych lub potencjalnych niekorzystnych skutków w zakresie własnej działalności przedsiębiorstw, działalności ich jednostek zależnych i działalności partnerów biznesowych znajdujących się w ich łańcuchu działaności,
- monitorowania własnej działalności i środków, działalności i środków jednostek zależnych oraz – jeśli jest to związane z łańcuchami działalności przedsiębiorstwa – działalności i środków ich partnerów biznesowych,
- publikowania sprawozdania rocznego dotyczącego kwestii objętych dyrektywą na stronie internetowej (dot. przedsiębiorstw, które nie podlegają wymogom sprawozdawczym przewidzianym w art. 19a, 29a lub 40a dyrektywy 2013/34/UE).
Transpozycja do krajowych porządków prawnych
Zgodnie z postanowieniami dyrektywy, państwa członkowskie przyjmują i publikują do dnia 26 lipca 2026 r., przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne niezbędne do wykonania dyrektywy.
W odniesieniu do przedsiębiorstw wprowadzone przepisy mają być przez państwa członkowskie stosowane stopniowo – w zależności od wielkości przedsiębiorstwa:
- po 3 latach od wejścia w życie dyrektywy tj. od dnia 26 lipca 2027 r. – do przedsiębiorstw z UE, które zatrudniały średnio ponad 5000 pracowników i osiągnęły przychody netto ze sprzedaży w skali światowej w wysokości 1,5 mld EUR, a w przypadku przedsiębiorstw spoza UE – 1,5 mld EUR przychodów netto ze sprzedaży w Unii (bez względu na liczbę zatrudnianych pracowników).
- po 4 latach od wejścia w życie dyrektywy tj. od dnia 26 lipca 2028 r. – do przedsiębiorstw z UE, które zatrudniały średnio ponad 3000 pracowników i osiągnęły przychody netto ze sprzedaży w skali światowej w wysokości 900 mln EUR, a w przypadku przedsiębiorstw spoza UE – 900 mln EUR przychodów netto ze sprzedaży w Unii (bez względu na liczbę zatrudnianych pracowników).
- po 5 latach od wejścia w życie dyrektywy tj. od dnia 26 lipca 2029 r. – do pozostałych przedsiębiorstw objętych zakresem podmiotowym dyrektywy.
Jak możemy pomóc
Grant Thornton oferuje pomoc we wdrożeniu rozwiązań zgodnych ze standardami należytej staranności przedsiębiorstw i ideą odpowiedzialnego prowadzenia biznesu w całym łańcuchu wartości.
Wdrażanie procedur należytej staranności już teraz, bez obowiązku nałożonego przepisami prawa, z pewnością zwiększa przewagę konkurencyjną przedsiębiorstw je stosujących. Niemniej, wdrożenie odgórnych ram zwiększa pewność prawa i ułatwia przedsiębiorstwom realizowanie idei zrównoważonego rozwoju i należytej staranności.
AUTOR: Maria Katańska, Associate, Zespół Kancelarii Prawnej Grant Thornton
Podsumowanie
- Dyrektywa CSDD kładzie nacisk na prowadzenie działalności gospodarczej w sposób odpowiedzialny i z zachowaniem należytej staranności. Dotyczy to nie tylko przedsiębiorstw prowadzących daną działalność gospodarczą, ale również wszystkich innych firm znajdujących się w jednym łańcuchu wartości.
- Dyrektywa ma przyczyniać się m.in. do uniknięcia rozdrobnienia wymogów w zakresie należytej staranności na jednolitym rynku i doprowadzić do zapewnienia pewności prawa dla przedsiębiorstw i zainteresowanych stron, jeżeli chodzi o oczekiwane od nich zachowania i zakres spoczywającej na nich odpowiedzialności;
- Objęte działaniem dyrektywy są zarówno określone przedsiębiorstwa unijne, jak i opowiadające analogicznym wymogom przedsiębiorstwa z państw trzecich.
