Jej celem jest przede wszystkim wspieranie zrównoważonej, prowadzonej z poszanowaniem praw człowieka i środowiska, działalności przedsiębiorstw, jak i ich partnerów biznesowych.
Spis treści
- Przyjęcie dyrektywy przez Parlament Europejski
- Skoncentrowanie na łańcuchu aktywności przedsiębiorstw
- Cele dyrektywy w sprawie należytej staranności w zakresie zrównoważonego rozwoju
- Przedsiębiorstwa objęte działaniem dyrektywy
- Obowiązki przedsiębiorstw wynikające z CSDDD
- Transpozycja do krajowych porządków prawnych
- Kolejne kroki
Przyjęcie dyrektywy przez Parlament Europejski
Projekt dyrektywy w sprawie należytej staranności w zakresie zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstw (Corporate Sustainability Due Diligence Directive, Dyrektywa CSDD, CSDDD) został przedstawiony przez Komisję Europejską w lutym 2022 roku. Proces ustawodawczy trwał ponad 2 lata. Finalnie, w marcu 2024 r., Rada UE uzgodniła tekst dyrektywy, a Parlament Europejski przyjął ją ostatecznie 24 kwietnia.
Pierwotnie Dyrektywa przewidywała znacznie szerszy horyzont swojego zastosowania. Ostatecznie zawężono jej zakres zarówno podmiotowy, jak i przedmiotowy. Pomimo tego, jest istotnym krokiem w kierunku rozwoju trendu prowadzenia działalności gospodarczej w sposób odpowiedzialny tj. z ograniczeniem negatywnego jej wpływu na prawa człowieka i środowisko.
Skoncentrowanie na łańcuchu aktywności przedsiębiorstw
Dyrektywa CSDDD kładzie nacisk na prowadzenie działalności gospodarczej w sposób odpowiedzialny i z zachowaniem należytej staranności. Dotyczy to nie tylko przedsiębiorstw prowadzących daną działalność gospodarczą, ale również ich partnerów biznesowych, znajdujących się w jednym łańcuchu aktywności.
Ważny fragment
Zauważono bowiem, że objęcie niektórych przedsiębiorstw obligatoryjną sprawozdawczością w zakresie informacji niefinansowych co prawda sprzyja poprawie poziomu odpowiedzialności prowadzenia przez nie biznesu, ale w stopniu niewystarczającym. Większość przedsiębiorstw wciąż nie zaczęła uwzględniać, w dostatecznym stopniu, niekorzystnych skutków prowadzonej przez siebie działalności w swoich łańcuchach aktywności. Na ten deficyt odpowiedzieć ma właśnie CSDDD.
Zgodnie z dyrektywą, łańcuch aktywności (chain of activities) powinien obejmować działalność partnerów biznesowych przedsiębiorstwa wyższego szczebla (upstream) związaną z produkcją towarów lub świadczeniem usług przez przedsiębiorstwo (w tym m.in. projektowanie, transport, magazynowanie produktów), a także działalność partnerów biznesowych przedsiębiorstwa niższego szczebla (downstream) związaną z dystrybucją, transportem i magazynowaniem produktu, w przypadku gdy partnerzy biznesowi wykonują te czynności na rzecz przedsiębiorstwa lub w imieniu przedsiębiorstwa.
Co istotne, pierwotny projekt dyrektywy zakładał używanie pojęcia „łańcucha wartości” w miejsce obecnego „łańcucha aktywności”. Ta pozornie niewielka zmiana zdaje się skutkować w praktyce przejściem z podejścia holistycznego, które przewidywało oddziaływanie na przedsiębiorstwa w całym ich łańcuchu wartości, do takiego które ogranicza to oddziaływanie jedynie do wybranych działań partnerów biznesowych przedsiębiorstwa.
Cele dyrektywy w sprawie należytej staranności w zakresie zrównoważonego rozwoju
Zgodnie z założeniami projektu przedstawionymi przez Komisję Europejską, dyrektywa miała przyczyniać się do:
- udoskonalenia praktyk w zakresie ładu korporacyjnego, celem lepszego integrowania strategii przedsiębiorstw z procesami zarządzania ryzykiem i łagodzenia skutków związanych z zagrożeniami i wpływami na praw człowieka i środowiska, w tym tymi wynikających z łańcuchów wartości;
- uniknięcia rozdrobnienia wymogów w zakresie należytej staranności na jednolitym rynku i doprowadzenia do zapewnienia pewności prawa dla przedsiębiorstw i zainteresowanych stron, jeżeli chodzi o oczekiwane od nich zachowania i zakres spoczywającej na nich odpowiedzialności;
- zwiększenia rozliczalności przedsiębiorstw za niekorzystne skutki prowadzonej przez nie działalności i zagwarantowania spójność w kwestii zobowiązań spoczywających na przedsiębiorstwach w ramach już istniejących i planowanych inicjatyw UE w zakresie odpowiedzialnego prowadzenia działalności gospodarczej;
- poprawy dostępu do środków ochrony prawnej dla osób dotkniętych niekorzystnymi skutkami filozofii zarządzania przedsiębiorstwem dla praw człowieka i dla środowiska;
- uzupełnienia – jako instrument horyzontalny koncentrujący się na procesach biznesowych, który ma również zastosowanie do łańcucha wartości przedsiębiorstwa – innych już obowiązujących lub proponowanych środków, które bezpośrednio dotyczą określonych wyzwań dla zrównoważonego rozwoju lub które mają zastosowanie w niektórych konkretnych sektorach, w szczególności na terytorium Unii Europejskiej.
Przedsiębiorstwa objęte działaniem dyrektywy CSDD
Zmianie, w stosunku do proponowanego tekstu dyrektywy, uległa grupa przedsiębiorstw objętych jej działaniem. Ostatecznie przyjęto, że dyrektywą zostaną objęte 2 grupy przedsiębiorstw tj. przedsiębiorstwa unijne i przedsiębiorstwa z państw trzecich.
Do pierwszej grupy zaliczamy:
- przedsiębiorstwa zatrudniające średnio ponad 1000 pracowników i osiągające przychody netto ze sprzedaży wynoszące ponad 450 mln EUR (w ostatnim roku obrotowym), jak również przedsiębiorstwa nie osiągające samodzielnie tych progów, ale będące jednostkami dominującymi grupy, która osiągnęła te progi w ostatnim roku obrotowym,
- przedsiębiorstwa, które zawarły umowę franczyzy albo licencyjną w Unii o przychodach ze sprzedaży netto wynoszących ponad 80 mln EUR, jeśli co najmniej 22,5 mln EUR pochodzi z opłat licencyjnych.
Z kolei do drugiej grupy:
- przedsiębiorstwa osiągające przychody netto ze sprzedaży powyżej 450 mln EUR (przy czym cały ten przychód musi być wygenerowany w Unii),
- przedsiębiorstwa nie osiągające ww. progu przychodów, ale będące jednostką dominującą grupy, która osiągnęła ten próg w ostatnim roku obrotowym,
- przedsiębiorstwa, które zawarły umowę franczyzy albo licencyjną w Unii o przychodach ze sprzedaży netto wynoszących ponad 80 mln EUR (w Unii), jeśli co najmniej 22,5 mln EUR pochodzi z opłat licencyjnych
W przypadku przedsiębiorstw spoza UE nie ma zatem konieczności spełnienia progu dot. zatrudnienia.
Obowiązki przedsiębiorstw wynikające z CSDD
Wśród głównych obowiązków nakładanych na przedsiębiorstwa omawianą dyrektywą wyróżnić należy przede wszystkim:
- uwzględniania kwestii należytej staranności w polityce przedsiębiorstw i systemach zarządzania ryzykiem oraz wdrożenia polityki należytej staranności (konieczność jej aktualizacji co najmniej raz na 2 lata),
- wprowadzenia środków służących identyfikacji i ocenie rzeczywistych lub potencjalnych negatywnych skutków w ramach własnej działalności lub działalności swoich jednostek zależnych oraz, jeżeli skutki te wiążą się z ich łańcuchami aktywności, na poziomie swoich partnerów biznesowych,
- wprowadzenia środków zaradczych w odniesieniu do rzeczywistych niekorzystnych skutków,
- wprowadzenia środków pozwalających na prowadzenie współpracy z interesariuszami (tj. m.in. pracownikami, konsumentami),
- wdrożenia mechanizmów notyfikacyjnych i procedur skargowych umożliwiających złożenie skarg w przypadku uzasadnionych obaw dotyczących rzeczywistych lub potencjalnych niekorzystnych skutków w zakresie własnej działalności przedsiębiorstw, działalności ich jednostek zależnych i działalności partnerów biznesowych znajdujących się w ich łańcuchu aktywności,
- monitorowania własnej działalności i środków, działalności i środków jednostek zależnych oraz – jeśli jest to związane z łańcuchami aktywności przedsiębiorstwa – działalności i środków ich partnerów biznesowych,
- publikowania sprawozdania rocznego dotyczącego kwestii objętych dyrektywą na stronie internetowej (dot. przedsiębiorstw, które nie podlegają wymogom sprawozdawczym przewidzianym w art. 19a, 29a lub 40a dyrektywy 2013/34/UE. Wymogom tym podlegają: przedsiębiorstwa będące jednostkami interesu publicznego, przekraczające na dzień bilansowy kryterium średniej liczby 500 pracowników w ciągu roku obrotowego, a także przedsiębiorstwa będące jednostkami interesu publicznego, które są jednostkami dominującymi dużej grupy przekraczającej na dzień bilansowy, w ujęciu skonsolidowanym, kryterium średniej liczby 500 pracowników w ciągu roku obrotowego. Zatem, wszelkie pozostałe przedsiębiorstwa będą zobowiązane do publikowania rzeczonego sprawozdania na stronie internetowej).
Transpozycja do krajowych porządków prawnych
Zgodnie z postanowieniami dyrektywy, państwa członkowskie przyjmują i publikują w ciągu 2 lat od dnia wejścia w życie dyrektywy, przepisy wykonawcze i administracyjne niezbędne do jej wykonania.
W odniesieniu do przedsiębiorstw wprowadzone przepisy mają być przez państwa członkowskie stosowane stopniowo – w zależności od wielkości przedsiębiorstwa:
- po 3 latach od wejścia w życie dyrektywy – do przedsiębiorstw z UE, które zatrudniały średnio ponad 5000 pracowników i osiągnęły przychody ze sprzedaży w skali światowej w wysokości 1,5 mld EUR netto, a w przypadku przedsiębiorstw spoza UE – 1,5 mld EUR netto przychodów ze sprzedaży w Unii.
- po 4 latach od wejścia w życie dyrektywy – do przedsiębiorstw z UE, które zatrudniały średnio ponad 3000 pracowników i osiągnęły przychody ze sprzedaży w skali światowej w wysokości 900 mln EUR netto, a w przypadku przedsiębiorstw spoza UE – 900 mln EUR netto przychodów ze sprzedaży w Unii.
- po 5 latach od wejścia w życie dyrektywy – do pozostałych przedsiębiorstw objętych zakresem podmiotowym dyrektywy.
Kolejne kroki
Dyrektywa przyjęta przez Parlament Europejski musi zostać teraz przyjęta przez Radę. Następnie zostanie ona podpisana i opublikowana w Dzienniku Urzędowym UE.
Coraz bliżej zatem do ostatecznego przyjęcia dyrektywy, konieczności implementowania jej założeń przez Państwa członkowskie UE i stosowania nowych regulacji przez objęte nią przedsiębiorstwa.
Jak możemy pomóc
Grant Thornton oferuje pomoc we wdrożeniu rozwiązań zgodnych ze standardami należytej staranności przedsiębiorstw i ideą odpowiedzialnego prowadzenia biznesu w całym łańcuchu wartości.
Wdrażanie procedur należytej staranności już teraz, bez obowiązku nałożonego przepisami prawa, z pewnością zwiększa przewagę konkurencyjną przedsiębiorstw je stosujących. Niemniej, wdrożenie odgórnych ram zwiększa pewność prawa i ułatwia przedsiębiorstwom realizowanie idei zrównoważonego rozwoju i należytej staranności.
AUTOR: Maria Katańska, Associate, Zespół Kancelarii Prawnej Grant Thornton
Podsumowanie
- Dyrektywa CSDD kładzie nacisk na prowadzenie działalności gospodarczej w sposób odpowiedzialny i z zachowaniem należytej staranności. Dotyczy to nie tylko przedsiębiorstw prowadzących daną działalność gospodarczą, ale również wszystkich innych firm znajdujących się w jednym łańcuchu wartości.
- Dyrektywa ma przyczyniać się m.in. do uniknięcia rozdrobnienia wymogów w zakresie należytej staranności na jednolitym rynku i doprowadzić do zapewnienia pewności prawa dla przedsiębiorstw i zainteresowanych stron, jeżeli chodzi o oczekiwane od nich zachowania i zakres spoczywającej na nich odpowiedzialności;
- Objęte działaniem dyrektywy są zarówno określone przedsiębiorstwa unijne, jak i opowiadające analogicznym wymogom przedsiębiorstwa z państw trzecich.
