Jeżeli okres pozostały do upływu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego jest krótszy niż 3 miesiące, a organ uprawdopodobni, że zachodzą takie okoliczności faktyczne, które potwierdzają, że z tego powodu zobowiązanie podatkowe wskazane w decyzji nie zostanie wykonane, to bez znaczenia są wszystkie te okoliczności, które odnoszą się do sytuacji majątkowej, czy też działań podatnika w stosunku do jego majątku.
Decyzja wydana przez organ podatkowy pierwszej instancji (np. urząd skarbowy), określająca kwotę dopłaty podatku, nie zobowiązuje podatnika do natychmiastowej jego zapłaty, jeśli podatnik nie zgadza się z dopłatą i składa odwołanie. Ale jeśli takiej decyzji zostanie nadany rygor natychmiastowej wykonalności, wówczas kwota zaniżonego zobowiązania staje się wymagalna i urząd skarbowy ma prawo wszcząć postępowanie egzekucyjne.
Ordynacja podatkowa zawiera zasadę, iż decyzje nieostateczne, nakładające na podatników obowiązek podlegający wykonaniu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (obowiązek zapłaty podatku), nie podlega wykonaniu, chyba że decyzji nadano rygor natychmiastowej wykonalności. W praktyce sprowadza się to do tego, że jeśli nie zgadzamy się z decyzją urzędu skarbowego i składamy odwołanie, wówczas nie mamy obowiązku uiszczenia różnicy pomiędzy zapłaconym podatkiem a określonym przez urząd skarbowy. Termin na wpłatę różnicy niejako przesuwa się w czasie, tj. do czasu rozpatrzenia odwołania.
Przesłanki dla rygoru
Niemniej jednak ustawodawca wskazał na okoliczności, które uprawniają organ podatkowy do żądania zapłaty zanim zostanie zakończone postępowanie odwoławcze. Przesłankami dającymi takie uprawnienie są:
- toczące się wobec podatnika postępowanie egzekucyjne w zakresie innych należności pieniężnych lub
- brak majątku o wartości odpowiadającej wysokości zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę, na którym można ustanowić hipotekę przymusową lub zastaw skarbowy, które korzystałyby z pierwszeństwa zaspokojenia, lub
- dokonywanie przez podatnika czynności polegających na zbywaniu majątku znacznej wartości, lub
- okres do upływu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego jest krótszy niż 3 miesiące.
Przy czym, co istotne, organ podatkowy musi w wydanym postanowieniu o rygorze, uprawdopodobnić, że na skutek zaistnienia ww. przesłanek zobowiązanie wynikające z decyzji nie zostanie wykonane.
Wystarczy badanie jednej przesłanki
W przypadku, gdy określone decyzją wymiarową zobowiązanie przedawni się w okresie krótszym niż 3 miesiące, uprawdopodobnieniem dla wydania postanowienia o nadaniu tej decyzji rygoru natychmiastowej wykonalności może być fakt wielokrotnego nieterminowego regulowania zobowiązań podatkowych w przeszłości. Bowiem dopiero łączne wykazanie zaistnienia obu okoliczności, a więc zbliżający się upływ terminu przedawnienia oraz uprawdopodobnienie dlaczego zobowiązanie nie zostanie wykonane, uprawnia organ podatkowy do zastosowania tej szczególnej instytucji. Przy czym pojedyncze, nieznaczne opóźnienia w płatnościach niewielkich kwot nie mogą być uznane za wystarczające do uprawdopodobnienia, że zobowiązanie wynikające z nieostatecznej decyzji nie zostanie przez podatnika wykonane.
Podkreślić należy, że dla nadania rygoru z tytułu uprawdopodobnienia tej przesłanki, nie będzie miał znaczenia fakt, iż organ podatkowy pominie pozostałe przesłanki – np. nie zbada sytuacji finansowej ani majątkowej podatnika.
Orzecznictwo potwierdza zasadność działań organu podatkowego
Potwierdzeniem prawidłowości takiego postępowania może być jedno z ostatnich orzeczeń NSA, w którym sąd wyraźnie wskazał, że wykazanie w postanowieniu o nadaniu decyzji nieostatecznej rygoru natychmiastowej wykonalności, że w przeszłości podatnik wielokrotnie nieterminowo regulował należności publicznoprawne, może zostać uznane za spełnienie przesłanki wynikającej z art. 239b § 2 Ordynacji podatkowej, tj. uprawdopodobnienie przez organ podatkowy, że zobowiązanie wynikające z decyzji nie zostanie wykonane. Jednak oceniając spełnienie tej przesłanki należy każdorazowo mieć na względzie okoliczności danej sprawy, w tym ilość i częstotliwość tych opóźnień oraz wielkość nieterminowo zapłaconych należności. Pojedyncze, nieznaczne opóźnienia w płatnościach niewielkich kwot nie mogą być uznane za wystarczające do uprawdopodobnienia, że zobowiązanie wynikające z nieostatecznej decyzji nie zostanie przez podatnika wykonane.
Wyrok NSA z dnia 12 czerwca 2015 r, sygn. akt I FSK 628/14
