W ramach cyklu artykułów, w którym przybliżamy Państwu najistotniejsze zmiany wprowadzone do Kodeksu Spółek Handlowych dnia 15 września 2023 r. przedstawiliśmy do tej pory ogólne podsumowanie najważniejszych zmian, opisaliśmy nowy rodzaj podziału przez wyodrębnienie i zagadnienia związane z przekształceniem transgranicznym.
Spis treści
- Nowy rodzaj uproszczonego połączenia – kiedy można stosować?
- Katalog uproszczeń w nowej formule połączenia
- Procedura – co należy wiedzieć i na co się przygotować?
- Połączenie uproszczone a ochrona wierzycieli
- Kluczowe skutki podatkowe nowego rodzaju połączenia uproszczonego
- Kiedy warto skorzystać z nowego rodzaju połączenia uproszczonego?
Połączenia spółek są niewątpliwie jednym z najczęściej realizowanych procesów reorganizacyjnych. W praktyce zdecydowanie dominują przy tym procesy realizowane w ramach grup kapitałowych, w których łączą się spółki będące w 100% pod kontrolą innych spółek z tej samej grupy kapitałowej. W związku z tym, że struktury grup kapitałowych bywają niezwykle zawiłe, dotychczas uproszczony tryb bez podwyższenia kapitału mógł być realizowany tylko w przypadku, gdy spółka przejmująca posiadała co najmniej 90 % (lub całość) udziałów lub akcji w spółce przejmowanej. Nowe regulacje zdecydowanie poszerzają katalog sytuacji, w których będzie można w prostszy sposób konsolidować działalność spółek.
Nowy rodzaj uproszczonego połączenia – kiedy można stosować?
Ważny fragment
Nowy tryb połączenia uproszczonego może być stosowany w sytuacjach, w których jeden wspólnik posiada bezpośrednio lub pośrednio wszystkie udziały lub akcje w łączących się spółkach albo wspólnicy łączących się spółek posiadają udziały lub akcje w tej samej proporcji we wszystkich łączących się spółkach.
W praktyce zatem nowy tryb połączenia będzie mógł zostać przeprowadzony między innymi w następujących przypadkach:
- przy połączeniu dwóch spółek-sióstr, które w 100% są kontrolowane przez spółkę-matkę – w praktyce to jedna z najczęstszych sytuacji,
- przy połączeniu spółki-córki ze spółką-wnuczką, gdy spółka-matka posiada dwie spółki spółki-córki (w których ma po 100 % udziałów), tj. spółkę-córkę 1 oraz spółkę-córkę 2, przy czym spółka-córka 1 jest jedynym wspólnikiem spółki-wnuczki, a połączenie następuje między spółką-córką 2 (spółką przejmującą) oraz spółką-wnuczką (spółką przejmowaną) – dochodzi wówczas do specyficznej sytuacji, w której spółka-córka 1 wyzbywa się posiadanych aktywów (udziałów spółki-wnuczki) nie uzyskując nic w zamian,
- przy połączeniu, gdy łączące się spółki są kontrolowane przez szersze grono podmiotów, ale poziom zaangażowania w łączących się spółkach jest tożsamy, na przykład, gdy wspólnik 1 posiada po 30% udziałów w spółce 1 oraz spółce 2, a wspólnik 2 posiada po 70% udziałów w spółce 1 oraz spółce 2 – połączenie bez emisji nie wpłynie bowiem w tym przypadku na poziom kontroli i aktywów posiadanych przez poszczególnych wspólników.
Spośród powyższych wariantów, najciekawszy wydaje się być przykład drugi, bowiem ustawodawca dopuścił możliwość połączenia uproszczonego w sytuacji, gdy kontrola nad spółką przejmowaną jest wyłącznie pośrednia. Podkreślić przy tym należy, że opisywana formuła uproszczenia stanowi alternatywę dla zwykłego trybu połączenia i w każdym z powyższych przypadków tryb uproszczony może być zastosowany w miejsce procedury standardowej.
Katalog uproszczeń w nowej formule połączenia
Już przed omawianą nowelizacją przepisy przewidywały kilka trybów uproszczonych połączeń, których możliwość zastosowania zależna jest od struktury własnościowej łączących się spółek. Nowe regulacje rozszerzyły wcześniejszy katalog trybów uproszczonych, jednak nie wprowadziły rozwiązań proceduralnych, które byłyby dotychczas nieznane. Przełomowe w nowej formule połączenia uproszczonego jest natomiast szerokie spektrum okoliczności, w których tryb ten będzie mógł mieć zastosowanie.
Przy zastosowaniu opisywanego rodzaju połączenia uproszczonego oprócz rezygnacji z podwyższenia kapitału zakładowego i zastosowania parytetu wymiany udziałów/akcji ustawodawca odstąpił od konieczności przeprowadzania opinii biegłego (jest to niezależne od zgody wspólników), ograniczył zakres podejmowanych uchwał w ten sposób, że zrezygnował z uchwały w przedmiocie połączenia (podejmowanej w trybie standardowym) dla spółki przejmowanej oraz wprowadził ograniczenia w zakresie sprawozdań zarządów dotyczących połączenia.
Procedura – co należy wiedzieć i na co się przygotować?
Procesy połączeń spółek trwają zazwyczaj kilka miesięcy, a konkretny termin ich realizacji zależy od wielu czynników, którymi w szczególności są: obszar i skala działalności łączących się spółek, ich zobowiązania względem podmiotów trzecich, zakres koniecznych działań przygotowawczych i czas trwania właściwej procedury, który zależy m.in. od konieczności badania planu połączenia przez biegłego.
Opisywana procedura uproszczona połączenia spółek, pomijając mające zwykle miejsce prace koncepcyjne, prace analityczne i przygotowawcze, wymaga przede wszystkim przygotowania odpowiednich danych finansowych, sporządzenia kluczowego dokumentu jakim jest plan połączenia, publikacji planu połączenia, zawiadomienia wspólników łączących się spółek o planowanym połączeniu oraz konstytutywnego, to jest determinującego finalizację procesu wpisu do rejestru przedsiębiorców KRS. Ze względu na brak w opisywanej procedurze podwyższenia kapitału zakładowego spółki przejmującej i ustalenia parytetów, nie ma konieczności dokonywania zmian umowy spółki przejmującej.
Przy odpowiednim zaplanowaniu prac połączenie spółek może zostać przeprowadzone w 3-4 miesiące, choć bywają też procesy, które ze względu na różne czynniki inne niż proceduralne trwają znacznie dłużej.
Połączenie uproszczone a ochrona wierzycieli
Tak jak wyżej zostało wskazane, ustawodawca w nowym trybie uproszczonym połączenia pozwolił na połączenie spółek bez emisji udziałów to jest bez żadnego ekwiwalentu dla wspólnika spółki przejmowanej również wówczas, gdy spółka jest w pełni kontrolowana przez dany podmiot w sposób pośredni. W praktyce oznacza to, iż – odwołując się do przedstawionego wyżej przykładu numer 2 – wspólnik spółki przejmowanej (spółka-córka 1) w związku z połączeniem traci posiadane aktywa (udziały spółki-wnuczki) nie uzyskując z tego tytułu nic w zamian. Gdyby nie było zastosowanego trybu uproszczonego, lecz tryb standardowy i dotychczas jedyny dopuszczalny, spółka-córka 1 uzyskałby w zamian dodatkowe udziały w podwyższonym kapitale spółki-córki 2.
Co więcej, procedura połączenia przebiega niejako bez zaangażowania spółki-córki 1, która na tej operacji ponosi w praktyce stratę. Plan połączenia jest bowiem podpisywany przez zarządy łączących się spółek, tj. nie bierze w nim udziału zarząd spółki-córki 1, jako wspólnika spółki przejmowanej. Jak wyżej sygnalizowano, ustawodawca zakłada również brak uchwały o połączeniu podejmowanej w standardowym trybie przez zgromadzenie wspólników spółki przejmowanej. Oczywiście w opisywanym rodzaju procesu połączenia wszystkie operacje są realizowane w ramach jednej grupy kapitałowej, niemniej jednak efekt uszczuplenia majątku jednej ze spółek bez formalnego włączenia jej w ten proces wydaje się co najmniej zaskakujący.
Ze względu na powyższe, ustawodawca wprowadził specjalny instrument związany z ochroną wierzycieli spółki (w naszym przykładzie spółki-córki 1), której majątek ulega uszczupleniu. Jego istotą jest uprawnienie takiego wierzyciela do zabezpieczenia swoich roszczeń w terminie miesiąca od dnia ogłoszenia planu połączenia, jeżeli wierzyciel uprawdopodobni, że ich zaspokojenie jest zagrożone przez połączenie. Roszczenia takie kierowane są przez wierzyciela do spółki, której majątek ulegnie uszczupleniu tj. do wspólnika nie uczestniczącego w procesie połączenia (spółka-córka 1).
Powyższa procedura nie jest jednak w naszej ocenie idealna. Po pierwsze przepisy nie wskazują katalogu środków zabezpieczających, z których wierzyciele mogą skorzystać, jak również nie nakładają na żadną ze spółek biorących udział w połączeniu ani na spółkę, której majątek ulegnie uszczupleniu, obowiązku zawiadomienia wierzycieli tej trzeciej o dokonywanym połączeniu, uszczupleniu majątku spółki, w której wierzyciele mają swoje wierzytelności oraz o prawach przysługujących wierzycielom. Wydaje się, że w praktyce, to w interesie spółki, której majątek ulega uszczupleniu, a w szczególności w interesie członków jej zarządu będzie powiadomienie wierzycieli o procesie i przysługujących wierzycielom prawach. Można bowiem wyobrazić sobie sytuację, w której udziały w spółce przejmowanej stanowią główne aktywo spółki, której majątek w wyniku połączenia ulega uszczupleniu, wówczas połączenie takie może doprowadzić do niewypłacalności tej spółki względem wierzycieli, a co za tym idzie posiłkowej odpowiedzialności członków zarządu tej spółki za zobowiązania spółki. Mając na uwadze, że spółka posiadająca pośrednio udziały w spółce przejmowanej nie będzie miała żadnego wpływu na przeprowadzenie omawianego połączenia, zawiadomienie wierzycieli wydaje się być jedynym, choć pośrednim i niezbyt efektywnym instrumentem na zabezpieczenie interesów spółki, której majątek ulega uszczupleniu.
Kluczowe skutki podatkowe nowego rodzaju połączenia uproszczonego
Wiele wskazuje na to, iż intencją ustawodawcy było utrzymanie możliwości przeprowadzenia procesu w sposób neutralny podatkowo, przy zachowaniu podobnych warunków, jak w innych formułach połączeń spółek. W efekcie, połączenia spółek, w tym połączenia realizowane według nowego trybu uproszczonego, co do zasady powinny być procesami neutralnymi podatkowo, które nie skutkują żadnymi obciążeniami podatkowymi na gruncie PIT, CIT, VAT, PCC jak i podatków lokalnych. Wprowadzenie nowego trybu połączenia wymagało jednak w naszej ocenie modyfikacji w regulacjach podatkowych, a tych w kilku istotnych obszarach póki co zabrakło. W efekcie, póki co nie można być jeszcze pewnym jakie ostatecznie warunki można uznać dla tego trybu połączenia za wystarczające dla uzyskania neutralności podatkowej. Pod znakiem zapytania póki co jest między innymi uwarunkowanie neutralności procesu od odpowiedniej historii łączących się spółek i ich udziału w innych procesach reorganizacyjnych w przeszłości oraz zachowania odpowiednich parametrów procesu.
Skontaktuj się z naszym ekspertem
Kiedy warto skorzystać z nowego rodzaju połączenia uproszczonego?
Niewątpliwe nowy rodzaj połączenia uproszczonego będzie rozwiązaniem atrakcyjnym dla grup kapitałowych, które spełniają ustawowe przesłanki skorzystania z tego trybu i chcą skonsolidować swoją strukturę.
Skorzystanie z opisywanych uproszczeń pozwoli nie tylko usprawnić proces porządkowania zawiłych struktur grup kapitałowy, ale dodatkowo jest korzystne w obszarach:
- KOWR i gruntów rolnych – brak emisji udziałów może ułatwić lub wręcz odblokować transakcje, gdy łączące się spółki posiadają grunty rolne, które powodują dodatkowe obowiązki i ryzyka utraty kontroli nad udziałami/akcjami przez dotychczasowych wspólników,
- utrzymania zasady neutralności podatkowej połączenia, bądź też kolejnych procesów reorganizacyjnych, chociażby w związku z nowymi przepisami, które w uproszczeniu ograniczają brak opodatkowania do pierwszej reorganizacji.
Należy przy tym podkreślić, że procedura uproszczona jest wyłącznie opcją, z której spółki mogą, a nie muszą skorzystać.
WSPÓŁAUTOR: Karolina Idziak, Junior Associate w Zespole Kancelarii Prawnej Grant Thornton
Czytaj więcej o przekształceniach:
- Ważne zmiany w transgranicznych i krajowych reorganizacjach spółek
- Przekształcenie transgraniczne – na czym polega?
- Podział przez wyodrębnienie jako alternatywa dla aportu – na czym polega, jakie są jego skutki i kiedy warto realizować?
- Podział przez wyodrębnienie jako alternatywa dla aportu – na czym polega, jakie są jego skutki i kiedy warto realizować?
- Podział przez wyodrębnienie – przewodnik po nowej formule podziału spółki
