Spis treści
- Polityka cen transferowych dla podstawowej działalności – od czego zacząć i na czym się skupić
- Polityka cen transferowych dla podstawowej działalności – etapy
- Identyfikacja transakcji o kluczowym znaczeniu dla działalności prowadzonej przez grupę
- Analiza i określenie profili funkcjonalnych podmiotów
- Wybór metody kalkulacji ceny transferowej najodpowiedniejszej dla danego typu transakcji
- Przeprowadzenie analizy benchmarkingowej
- Określenie właściwych parametrów modelu rozliczeń wewnątrzgrupowych i jego wdrożenie
Polityka cen transferowych dla podstawowej działalności – od czego zacząć i na czym się skupić
Polityka cen transferowych może obejmować pełen zakres transakcji realizowanych w ramach danej grupy podmiotów powiązanych, jak i określać zasady rozliczeń wyłącznie dla wybranych z nich. Decyzję dotyczącą zakresu opracowywanej polityki cen transferowych powinna poprzedzać szczegółowa analiza łańcucha wartości dodanej funkcjonującego w grupie oraz identyfikacja w oparciu o niego transakcji o kluczowym znaczeniu dla jej biznesu (tj. związanych z podstawową działalnością grupy), czy tzw. „transakcji wrażliwych” mogących przyciągać szczególną uwagę zarówno w przypadku typowania podmiotów do kontroli, jak i już w jej trakcie – do tego typu transakcji zwykle zalicza się rozliczenia dotyczące usług o charakterze niematerialnym, czy też wszelkiego rodzaju transakcje dotyczące wartości niematerialnych i prawnych. Warto również uwzględnić w polityce rozliczenia o charakterze finansowym, takie jak pożyczki, poręczenia, leasing czy faktoring, które w wielu grupach podmiotów powiązanych odgrywają istotną rolę.
Ponadto istotne jest, aby swoim zakresem obejmowała ona transakcje narażone na występowanie istotnych ryzyk związanych ze zmianą warunków rynkowych w trakcie roku, a także transakcje, których wycena oparta jest o planowane kosztu i ustalony poziomach rentowności – taki dobór transakcji wynika z mechanizmów korygowania warunków transakcji na podstawie tzw. korekty cen transferowych. Mechanizmy te wymagają bowiem, aby transakcja kontrolowana, której miałaby dotyczyć ewentualna korekta cen transferowych w trakcie danego roku podatkowego na bieżąco była realizowana na warunkach rynkowych (Czytaj więcej: Polityka cen transferowych – czym jest i dlaczego warto ją przygotować).
Polityka cen transferowych dla transakcji finansowych oraz wartości niematerialnych i prawnych stanowi przedmiot kolejnych artykułów opublikowanych w ramach tego cyklu. W dalszej części artykułu skupimy się natomiast na polityce cen transferowych dla podstawowej działalności grupy powiązanych ze sobą przedsiębiorstw.
Google news
Bądź na bieżąco ze zmianami w prawie, podatkach i księgowości! Zaobserwuj nas w Wiadomościach Google
Polityka cen transferowych na podstawowej działalności – etapy
Określenie polityki cen transferowych dla tzw. core businessu danej grupy powiązanych ze sobą podmiotów stanowi najczęstszy wybór wśród podatników decydujących się na opracowanie tego rodzaju regulacji wewnątrzgrupowych. Sprowadza się ona bowiem do określenia modelu rozliczeń transakcji o powtarzalnym i kluczowym charakterze dla działalności prowadzonej przez danę grupę jednostek powiązanych, opiewających zwykle na istotne wartości (z perspektywy działalności całej grupy) – generując tym samym odpowiednio wysoki poziom ryzyka podatkowego i przyciągając zainteresowanie organów skarbowych.
Ważny fragment
Polityka sporządzana dla transakcji stanowiących podstawę biznesu prowadzonego przez grupę nie tylko pozwala na uporządkowanie rentowności poszczególnych podmiotów według rodzaju prowadzonej przez nie działalności, ale również zapewnia stabilność przepływów finansowych wewnątrz grupy. Dzięki temu możliwe jest sprawne i efektywne zarządzanie środkami pieniężnymi – przykładowo poprzez lokowanie nadwyżek finansowych w podmiocie sprawującym kluczowe funkcje w grupie, który to podmiot w efekcie staje się centrum zysków i w sposób stabilny i systemowy może finansować działalność innych jednostek z grupy, które reprezentując prosty profil funkcjonalny i kreując niską wartość w biznesie nie mają zdolności do generowania nadwyżek finansowych.
Poniżej przybliżyliśmy krótką charakterystykę poszczególnych etapów opracowania polityki cen transferowych dla podstawowej działalności grupy.
Identyfikacja transakcji o kluczowym znaczeniu dla działalności prowadzonej przez grupę
Pracę nad polityką cen transferowych dla podstawowej działalności należy rozpocząć od identyfikacji transakcji o bazowym znaczeniu dla działalności prowadzonej przez grupę powiązanych podmiotów, stanowiących cel prowadzonego biznesu oraz odpowiadających za generowanie głównej wartości dodanej i osiąganie zysków przez tę grupę w ujęciu globalnym.
W zależności od grupy może być to jedna, dwie, czy też kilka/kilkanaście transakcji o kluczowym znaczeniu dla działalności poszczególnych podmiotów powiązanych funkcjonujących w ramach tej grupy jak i grupy jako całości. Przykładowo dla grupy produkcyjno-dystrybucyjnej mogą być to transakcje: sprzedaży wyrobów gotowych przez podmiot odpowiedzialny za funkcje produkcyjne do podmiotu powiązanego pełniącego rolę centrali logistyczno-dystrybucyjnej, jak i stanowiąca jej bezpośrednią konsekwencję, transakcja odsprzedaży tych wyrobów przez centralnego dystrybutora do sieci powiązanych dystrybutorów regionalnych, odpowiadających za sprzedaż tych produktów do odbiorców finalnych.
Analiza i określenie profili funkcjonalnych podmiotów
Jednym z kluczowych etapów przy opracowywaniu polityki cen transferowych dla podstawowego obszaru działalności grupy – często budzącym liczne trudności i wątpliwości – jest szczegółowa analiza profili funkcjonalnych podmiotów powiązanych zaangażowanych w wybrane transakcje. Obejmuje ona ocenę pełnionych funkcji, wykorzystywanych aktywów (ze szczególnym uwzględnieniem istotnych wartości niematerialnych i prawnych), a także ponoszonych ryzyk. Co istotne, podział tych ryzyk powinien być spójny z zakresem decyzyjności przypisanym poszczególnym podmiotom – zwłaszcza w odniesieniu do obszarów strategicznych, takich jak np. polityka cenowa wobec klientów zewnętrznych.
Ważny fragment
Alokacja ryzyk pomiędzy strony analizowanych transakcji stanowi przy tym jeden z kluczowych aspektów decydujących o właściwym określeniu profilu funkcjonalnego (np. producent kontraktowy, dystrybutor o pełnych ryzykach, czy komisant) danego podmiotu w ramach tych transakcji, a w dalszym etapie – o odpowiednim wyborze modelu rozliczeń i ustaleniu rynkowych parametrów wynagrodzenia należnego każdej ze stron. Należy przy tym pamiętać, aby profil funkcjonalny danego podmiotu z grupy był zawsze analizowany z perspektywy określonej transakcji. Przykładowo podmiot, który w ramach transakcji dotyczących określonych grup asortymentowych (produkowanych na zlecenie i pod marką kontrahenta) pełni funkcję producenta kontraktowego, w odniesieniu do transakcji dotyczących innych grup produktowych może pełnić rolę producenta o pełnych funkcjach i ryzykach.
Zasadniczo w ramach grup powiązanych ze sobą przedsiębiorstw można wyróżnić:
1. Podmioty o pełnym profilu funkcjonalnym, w których ulokowane zostały wszelkie strategiczne funkcje, wartości niematerialne i prawne, czy ryzyka związane z prowadzoną przez grupę działalnością. Podmioty te są odpowiedzialne za pełnienie kluczowych, zarządczych funkcji w zakresie działań związanych z budową i rozwojem wartości niematerialnych i prawnych oraz rozwojem strategii produkcyjnej, marketingowej i sprzedażowej, decydujących o pozycji konkurencyjnej grupy.
W zależności od rodzaju biznesu, w posiadaniu podmiotów o takim profilu pozostają: prawa do znaków towarowych (marek) związanych z działalnością prowadzoną przez grupę, know-how/technologia produkcyjna, techniki sprzedażowe, dostęp do rynku surowców i zasobów ludzkich, czy baza klientów – stanowiące w odniesieniu do poszczególnych biznesów istotne wartości niematerialne i prawne pozwalające na generowanie zysku rezydualnego. Podmiotom reprezentującym złożony profil funkcjonalny przypisane zostają również strategiczne ryzyka związane z prowadzoną działalnością – pełno ryzyko rynkowe (zwykle w ujęciu krótko- jak i długoterminowym), ryzyko związane z jakością towarów/wyrobów, ryzyko zarządzania zapasami, ryzyko transportowe, ryzyko kredytowe, czy kursowe – których ponoszenie przez te podmioty stanowi bezpośrednią konsekwencję autonomii przyznanej im w zakresie podejmowania decyzji o kluczowym znaczeniu dla danego biznesu (np. wybór strategii sprzedażowej i marketingowej, polityki cenowej wobec klientów, negocjowanie umów z kluczowymi dostawcami i odbiorcami spoza grupy).
Ponadto nierzadko tego rodzaju podmioty pełnią funkcje badawczo-rozwojowe w ramach grupy, odpowiadając tym samym za budowę kluczowych dla jej biznesu wartości niematerialnych (rozwój produktu, technologii produkcyjnej, technik sprzedażowych) i podejmujących związane w tym ryzyko nietrafionych decyzji biznesowych. Podmioty te pełnią funkcje kreujące realną wartość w biznesie grupy, w związku z czym uprawnione są do generowania ponadnormatywnych zysków, ponosząc jednocześnie pełne ryzyko związane z błędnymi decyzjami czy zmianami rynkowymi. Wśród podmiotów o złożonym profilu funkcjonalnym można wymienić m.in. usługodawców, producentów czy dystrybutorów – o pełnych funkcjach i ryzykach.
2. Podmioty o prostym profilu funkcjonalnym, których rola sprowadza się do pełnienia rutynowych, bieżących funkcji wykonawczych o powtarzanym charakterze, w ramach wytycznych określonych przez podmiot/podmioty realizujące funkcje centralne w ramach grupy. Nie angażują one aktywów o istotnym znaczeniu dla działalności prowadzonej przez grupę (w tym przede wszystkim w zakresie unikalnych wartości niematerialnych i prawnych wykorzystywanych przez grupę w ramach prowadzonej działalności), a także, co do zasady, wolne są od ponoszenia istotnych ryzyk związanych z charakterem działalności prowadzonej przez grupę.
Podmioty te nie posiadają autonomii w zakresie strategicznych obszarów, prowadząc bieżące działania np. marketingowe i sprzedażowe według wytycznych i ram określonych przez inne podmioty z grupy, tym samym nie mogąc ponosić ryzyk w tych obszarach (brak możliwości przypisania im zdolności do zarządzania tymi ryzykami czy też zdolności poniesienia konsekwencji materializacji przypisania do nich tego typu ryzyk). Odnosząc natomiast wskazany profil funkcjonalny do właściwego w jego przypadku modelu rozliczeń wewnątrzgrupowych w ramach opracowywanej dla danej grupy polityki cen transferowych, należy stwierdzić, iż podmioty pełniące tego typu role uprawnione są do uzyskiwania stabilnego, rutynowego zysku z prowadzonej działalności, którego kalkulacja oparta jest zwykle o metodę odkosztową.
Zauważyć należy przy tym, że uzyskiwanie strat na działalności przez podmioty reprezentujące profil o ograniczonym ryzyku w ramach grup powiązanych przez siebie przedsiębiorstw, w sposób szczególny przyciąga uwagę przy typowania podmiotów do kontroli. Wśród podmiotów o prostym profilu funkcjonalnym można wymienić m.in. usługodawców o prostym profilu funkcjonalnym, producentów prostych i kontraktowych, dystrybutorów o ograniczonym ryzyku, czy podmioty zajmujące się sprzedażą komisową.
Wybór metody kalkulacji ceny transferowej najodpowiedniejszej dla danego typu transakcji
Po wyznaczeniu profilu funkcjonalnego kolejny krok to wybór najbardziej odpowiedniej metody kalkulacji ceny transferowej, która będzie najlepiej dopasowana do charakteru wybranych transakcji wewnątrzgrupowych. W procesie tym należy wziąć pod uwagę nie tylko specyfikę danej transakcji (w tym praktykę rynkową stosowaną w przypadku tego typu transakcji), ale i możliwości systemowe i techniczne dostępne w grupie, które mogą wpływać na dokładność i efektywność wybranej metody (przykładowo w zakresie ewidencji określonych rodzajów kosztów). Etap ten wymaga również uwzględniania przy wyborze metody kalkulacji ceny transferowej oceny możliwości przeprowadzenia analiz benchmarkingowych, pozwalających na ustalenie poziomów cen zgodnych z zasadą arm’s length (Wytyczne OECD) dla wybranego modelu rozliczeń.
Przeprowadzenie analizy benchmarkingowej
Etapem opracowywania polityki cen transferowych – w sposób szczególny wymagającym specjalistycznej wiedzy i doświadczenia osób zaangażowanych w jej przygotowanie, jak i nierzadko kosztownego dostępu do komercyjnych baz danych, gromadzących informację nt. porównywalnych transakcji rynkowych – stanowi wybór odpowiedniej metody analizy cen transferowych, a następnie właściwe jej przeprowadzenie.
Prawidłowy proces analizy wymaga bowiem uwzględnienia szeregu czynników cenotwórczych i transakcyjnych, zapewniający akceptowalny poziom porównywalności analizowanych transakcji wewnątrzgrupowych ze zidentyfikowanymi transakcjami wolnorynkowymi, czy też z działalnością prowadzoną przez zidentyfikowane podmioty konkurencyjne w ujęciu globalnym. Wyniki analizy benchmarkingowej będą natomiast stanowiły podstawę do określenia rynkowych warunków realizacji analizowanych transakcji wewnątrzgrupowych, w tym przede wszystkim w zakresie wyznaczenia właściwego poziomu cen stosowanych w ramach tych transakcji.
W przypadku wielonarodowych grup bardzo istotną kwestię jest także zaprojektowanie odpowiedniej strategii przeprowadzenia analiz benchmarkingowych – pozwalającej na zapewnienie optymalizacji kosztowej i nakładu pracy poświęconego na opracowywaniem tych analiz dla poszczególnych wytypowanych transakcji, a jednocześnie zapewniającej akceptację organów podatkowych w poszczególnych jurysdykcjach podatkowych, w których to zlokalizowane są siedziby podmiotów z grupy uczestniczących w transakcjach objętych analizą benchmarkingową. Różnice w podejściach do analiz rynkowych akceptowanych w poszczególnych jurysdykcjach podatkowych mogą bowiem dotyczyć m.in.:
- zakresu geograficznego analizy (benchmarki o zasięgu lokalnym/regionalnym czy globalnym),
- poziomu niezależności akceptowanych podmiotów porównywalnych,
- metody agregowania transakcji, czyli poziomu szczegółowości przeprowadzanych analiz.
Dokładna analiza wymogów prawnych w zakresie właściwego opracowania analizy benchmarkingowej (w tym akceptowalnych poziomów porównywalności czy niezależności) obowiązujących w poszczególnych krajach siedziby podmiotów z międzynarodowych grup kapitałowych pozwala nie tylko na prawidłowe uregulowanie transakcji wewnątrzgrupowych w ramach dokumentu polityki cen transferowych, ale również na właściwe wypełnienie obowiązków dokumentacyjnych i sprawozdawczych (compliance) wymaganych zgodnie z krajowymi standardami sprawozdawczymi w poszczególnych jurysdykcjach podatkowych.
Określenie właściwych parametrów modelu rozliczeń wewnątrzgrupowych i jego wdrożenie
Ostatni etap, pracy nad polityką, stanowi określenie, w oparciu o wyniki przeprowadzonych analiz benchmarkingowych, parametrów dla modeli rozliczeń wewnątrzgrupowych dla wytypowanych jednorodnych transakcji o kluczowym znaczeniu dla biznesu prowadzonego przez grupę. Model rozliczeń przedstawiany jest zwykle w formie algorytmu – zakładającego uzyskiwanie przez dany podmiot rynkowego poziomu zysku (w odniesieniu do ustalonej bazy – np. kosztowej) i dostoswanego do możliwości technicznych/ewidencyjnych danej grupy powiązanych przedsiębiorstw.
Na tym etapie pozostaje już tylko (albo i aż) odpowiednie wdrożenie ustalonych modeli rozliczeń przez podmioty z grupy uczestniczące w określonych transakcjach, a następnie monitorowanie właściwej implementacji i stosowania założeń polityki grupowej – a w razie wystąpienia takiej potrzeby stosowanie mechanizmów korygujących, które umożliwią reagowanie na bieżące zdarzenia rynkowe w celu doprowadzenia do ostatecznego rozkładu marż pomiędzy powiązanymi stronami analizowanych transakcji zgodnego z ustalonym pierwotnie podziałem.
Chociaż obowiązujące przepisy prawa nie nakładają na powiązane ze sobą przedsiębiorstwa obowiązku posiadania formalnej polityki cen transferowych, jej przygotowanie w praktyce przynosi istotne korzyści. Odpowiednio opracowany dokument, obejmujący kluczowe transakcje wewnątrzgrupowe, znacząco usprawnia zarządzanie rozliczeniami między podmiotami. Ułatwia on zarówno ustalanie, jak i weryfikację stosowanych cen transferowych, zgodnie z przyjętą metodologią. Dodatkowo, posiadanie takich regulacji wewnątrzgrupowych pozwala ograniczyć ryzyko podatkowe wynikające z ewentualnych sporów z fiskusem dotyczących zasad ustalania cen.
Co więcej, przedsiębiorstwa mogą dzięki temu skupić się na podstawowej działalności operacyjnej, efektywniej zarządzać ryzykiem i dążyć do maksymalizacji rentowności w ramach grupy kapitałowej.
Czytaj więcej o wymogach dokumentacji cen transferowych za 2024 rok oraz o formularzu TPR na 2024
Czytaj więcej o centach transferowych: