Podsumowanie
- Trzecia rocznica rosyjskiej inwazji
- „Flota cieni” na celowniku Unii Europejskiej
- Kolejne rosyjskie banki poza SWIFT
- Nowe zakazy eksportu towarów do Rosji
- Nowe sankcje na Białoruś i rozszerzenie list sankcyjnych
- Media – zawieszenie licencji nadawczych podmiotów, kontrolowanych przez rosyjskie władze
- Transport - sankcje dotyczące portów oraz lotnisk rosyjskich
Trzecia rocznica rosyjskiej inwazji
Celem dalszego osłabiania rosyjskiej gospodarki i obniżania jej zdolności militarnych, Unia Europejska w dniu 24 lutego 2025 r. przyjęła 16. pakiet sankcji. Data nie jest przypadkowa, bowiem tego dnia minęła trzecia rocznica rosyjskiej inwazji na Ukrainę. Kluczową rolę w wypracowaniu ostatecznego brzmienia nowego pakietu sankcyjnego odegrała propozycja polskiej prezydencji, która została ostatecznie przyjęta.
Część nowego pakietu sankcji zablokowały Węgry, sprzeciwiając się części sankcji z sektora energetycznego, ale – co ciekawe – zaprotestowali również przeciwko objęciu sankcjami rosyjskiego komitetu olimpijskiego oraz rosyjskich drużyn piłkarskich: Zenitu Petersburg i Dynama Moskwa.
„Flota cieni” na celowniku Unii Europejskiej
Równolegle z wprowadzeniem nowych sankcji obejmujących poszczególne gałęzie gospodarki, Rosja starała się różnymi sposobami je obchodzić i kontynuować swoją aktywność ekonomiczną. Jedną z bardziej dokuczliwych sankcji nałożonych przez Unię Europejską było ustanowienie limitów cenowych na ropę, która stanowi jeden z fundamentów rosyjskiej gospodarki. Również i w tym przypadku Rosja szuka i znajduje sposoby na obejście sankcji i jednym z nich jest korzystanie z tzw. „floty cieni”. „Flota cieni” to grupa statków, za pomocą których Rosja nielegalnie transportuje i sprzedaje ropę, przewozi sprzęt wojskowy, a także wywozi skradzione zboże, jak i inne dobra zrabowane na terenie Ukrainy. Statki te często są w bardzo złym stanie technicznym, niepozwalającym na bezpieczne działanie i nie posiadają odpowiednich ubezpieczeń. Jednostki z „floty cieni” pływają pod banderami państw trzecich, dzięki czemu często pozostają poza nałożonymi dotychczas sankcjami. Ostatnie dane z 2024 roku wskazują, że ropa przewieziona przez „flotę cieni” mogła stanowić powyżej 80% eksportu tej kopaliny przez Rosję.
Nowy pakiet sankcji przewiduje objęcie środkami ograniczającymi konkretnych jednostek pływających oraz umożliwić wpisy na listy sankcyjne podmiotów, które posiadają lub obsługują statki z „floty cieni”. Statki objęte środkami ograniczającymi zostaną objęte zakazem wpływania do portów na terenie Wspólnoty oraz świadczenia usług związanych z transportem morskim. Nowe sankcje dotyczą 74 statków z „floty cieni”, wymienionych z nazwy, co zwiększa liczbę jednostek objętych takimi środkami ograniczającymi do 153.
Ważny fragment
Bądź na bieżąco ze zmianami w prawie, podatkach i księgowości! Zaobserwuj nas w Wiadomościach Google
Sankcje na banki rosyjskie i nie tylko
Wykluczenie kolejnych trzynastu rosyjskich banków z systemu SWIFT ma utrudnić Rosji dokonywanie transakcji międzynarodowych, a więc i wymianę handlową z państwami trzecimi. Nie jest to pierwszy raz, kiedy Unia Europejska postawiła na taki rodzaj środków ograniczających – po wybuchu wojny, z systemu SWIFT zostały wykluczone takie banki, jak Bank Otkritie, Novikombank, Promsvyazbank, Bank Rossiya, Sovcombank, VNESHECONOMBANK (VEB) i VTB BANK, a w kolejnych pakietach sankcyjnych dalej rozszerzano tą listę. Oprócz utrudnień w dokonywaniu płatności, odcięcie od systemu SWIFT zapewne osłabi już dramatyczną sytuację rosyjskiego rubla.
Z uwagi na ograniczenia spowodowane wykluczeniem rosyjskich banków z systemu SWIFT, celem ominięcia sankcji unijnych coraz więcej podmiotów zaczęło korzystać z SPFS (System for Transfer of Financial Messages) – systemu będącego odpowiednikiem systemu SWIFT, stworzonego w 2014 roku przez Centralny Bank Federacji Rosyjskiej. Unia Europejska zapowiedziała nałożenie środków ograniczających na podmioty korzystające z tego systemu w postaci zakazu dokonywania transakcji.
Nowe towary objęte zakazem eksportu do Rosji
16 pakiet sankcji ustanawia nowe sankcje towarowe w postaci zakazu importu na teren Federacji Rosyjskiej aluminium, chemicznych prekursorów chloropikryny (stosowanej m.in. w rosyjskich granatach K-51) i innych środków do tłumienia zamieszek, oprogramowania związanego z komputerowymi maszynami sterowanymi numerycznie (CNC), związków chromu, kontrolerów używanych do kierowania bezzałogowymi statkami powietrznymi (UAV) czyli m.in. dronami oraz towarów i technologii związanych z poszukiwaniem i wydobyciem ropy i gazu. Dodatkowo zakazane będzie tymczasowe magazynowanie ropy naftowej oraz produktów naftowych pochodzących z Rosji na terenie Wspólnoty – nie ma znaczenia koszt zakupu oraz jego przeznaczenie czy powód.
Warto pamiętać, że zakazany jest nie tylko wywóz towarów wskazanych wprost, ale również towarów podwójnego zastosowania (mających zastosowanie cywilne, ale również militarne) wskazanych w sposób opisowy. Z tego względu warto na bieżąco monitorować towary sprzedawane na rzecz rosyjskich podmiotów lub podmiotów z nimi powiązanych. Powiązanie danego podmiotu z podmiotem rosyjskim może nie być widoczne na pierwszy rzut oka, co więcej, może nie wynikać również z rejestru handlowego danego kraju, w którym podmiot jest zarejestrowany. Tym bardziej więc należy zachować należytą ostrożność oraz aktualizować istniejące w organizacjach procedury weryfikacji kontrahentów.
Nowe sankcje na Białoruś i rozszerzenie list sankcyjnych
Unia Europejska zapowiedziała nałożenie nowych sankcji na Białoruś w postaci odwzorowania istniejących już środków ograniczających dotyczących handlu międzynarodowego nałożonych wcześniej na Rosję. Mają dotyczyć one m.in. sprzedaży i świadczenia usług czy dostawy oprogramowania na rzecz podmiotów białoruskich.
Media – zawieszenie licencji nadawczych podmiotów, kontrolowanych przez rosyjskie władze
Zgodnie z przyjętym 16. pakietem sankcji, zawieszone zostanie 8 licencji nadawczych podmiotów medialnych kontrolowanych przez rosyjskie władze – EADaily / Eurasia Daily, Fondsk, Lenta, NewsFront, RuBaltic, SouthFront, Strategic Culture Foundation i Krasnaya Zvezda / Tvzvezda. Stacje te zostały wytypowane przez unijnego ustawodawcę jako prowadzące destabilizację i dezinformację na terenie Wspólnoty. Jednak z uwagi na zapisy w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej, nie nastąpi ich całkowita delegalizacja i nadal będą mogły przeprowadzać wywiady czy research na terenie UE.
Transport – sankcje dotyczące portów oraz lotnisk rosyjskich
Nowe sankcje dotyczą również portów oraz lotnisk rosyjskich, które uczestniczą w transporcie towarów podwójnego zastosowania, konkretnych towarów mających zastosowanie militarne (takich jak bezzałogowe statki powietrzne UAV czy pociski rakietowe) oraz służą do omijania limitu cenowego na ropę. Dodatkowo rozszerzona została lista przewoźników lotniczych, które objęte będą zakazem lotów nad terenem UE – chodzi min. o przewoźników obsługujących wewnątrzkrajowe loty na terenie Federacji Rosyjskiej.
Środki ograniczające wprowadzone w 16 pakiecie sankcji obejmują wiele gałęzi rosyjskiej gospodarki, szczególnie uderzając w sektor wydobywczy, finansowy oraz transportowy. Unia Europejska kontynuuje osłabianie rosyjskich zdolności militarnych poprzez kolejne pakiety środków ograniczających, uderzających w gospodarkę Federacji Rosyjskiej. Dla polskich przedsiębiorców oznacza to konieczność jeszcze większej ostrożności w relacjach handlowych – nowe przepisy mogą wpłynąć na przedsiębiorców działających w sektorach technologicznych, logistycznych i finansowych, a także na pośredników handlowych współpracujących z podmiotami spoza Unii Europejskiej. Kluczowe staje się dostosowanie procedur zgodności i ścisłe monitorowanie łańcucha dostaw, aby uniknąć ryzyka naruszenia sankcji oraz wysokich kar.
Zespół Kancelarii Prawnej Grant Thornton zapewnia kompleksowe wsparcie w ocenie obowiązujących stosunków gospodarczych w kontekście możliwości objęcia ich sankcjami unijnymi, jak również we wdrożeniu procedur, mających na celu ograniczenie ryzyka prawnego związanego z naruszeniem sankcji unijnych.
AUTOR: Witold Chruszcz, Kancelaria Prawna Grant Thornton
Czytaj więcej:
