Kiedy powstaje przychód podatkowy?
W chwili obecnej, w szczególności w działalności gospodarczej, za przychód uważa się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane. Przychód do opodatkowania mamy więc już w momencie wystawienia faktury czy dostawy towaru lub wykonania usługi, niezależnie od tego, czy kontrahent nam zapłacił czy też nie.
Co prawda, już teraz funkcjonuje mechanizm zabezpieczający przedsiębiorców. Jeśli nie otrzymamy zapłaty przez 90 dni, licząc od terminu płatności wskazanego na fakturze, możemy skorzystać z tzw. ulgi na złe długi i skorygować przychód. Jednak rozwiązanie to nie jest idealne.
Po pierwsze, skorygować przychód możemy dopiero po wspomnianych 90 dniach, a zatem do czasu takiej korekty przedsiębiorca wykazuje przychód do opodatkowania, w zależności od sposobu rozliczenia z fiskusem, więc może być zobowiązany do zapłaty zaliczki na podatek od tej kwoty lub podatku. Po drugie, z ulgi na złe długi nie zawsze można skorzystać. Nasz wierzyciel nie może być w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego, upadłościowego lub likwidacji, nie mogły minąć 2 lata, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym wierzyciel wystawił fakturę lub zawarł umowę, a transakcja musiała dotyczyć podatników, których przychody są opodatkowane w Polsce, a więc w przypadku nierzetelnych kontrahentów zagranicznych z tego rozwiązania nie można skorzystać.
Kasowy PIT – dla kogo?
Zgodnie z przedstawionym projektem ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne możliwość wyboru kasowej metody rozliczania przychodów i kosztów, tzw. kasowego PIT, mieliby przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą w niewielkich rozmiarach. Byłby to zatem fakultatywny sposób rozliczenia. Podatnik będzie wybierał kasowy PIT, składając oświadczenie naczelnikowi urzędu skarbowego.
Projekt zakłada, że kasowy PIT będą mogli wybrać przedsiębiorcy wykonujący działalność wyłącznie samodzielnie, jeżeli ich przychody z tej działalności w poprzednim roku podatkowym nie przekroczyły kwoty 250 tys. euro oraz przedsiębiorcy, którzy rozpoczynają prowadzenie działalności gospodarczej.
Samodzielne prowadzenie działalności nie oznacza, że w tej działalności podatnik nie może zatrudniać pracowników, może, natomiast prawa do kasowego PIT nie będą miały osoby prowadzące działalność gospodarczą, np. w formie spółki cywilnej czy spółki jawnej.
Zgodnie z projektem kasowego PIT nie będą mogli również wybrać przedsiębiorcy, którzy prowadzą księgi rachunkowe.
Ministerstwo proponuje, by prawo wyboru kasowego PIT mieli podatnicy osiągający przychody z działalności gospodarczej opodatkowane podatkiem dochodowym od osób fizycznych na ogólnych zasadach według skali podatkowej lub tzw. podatkiem liniowym oraz podatnicy opłacający od przychodów z działalności gospodarczej zryczałtowany podatek dochodowy w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych.
Zgodnie z informacjami zawartymi w uzasadnieniu aktu, z planowanego rozwiązania będzie mogła skorzystać znacząca część podatników.
- PIT-36 (skalą podatkową) – 95%
- PIT-36L (. podatkiem liniowym) – 65%, a
- PIT-28 (ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych) – 97%.
Kasowy PIT – na czym polega?
Projekt MF przewiduje, że dzięki kasowemu PIT uprawnieni przedsiębiorcy będą płacić podatek dochodowy od osób fizycznych dopiero po faktycznym otrzymaniu zapłaty za wydany towar albo wykonaną usługę. Po upływie 2 lat, licząc od dnia wystawienia faktury, rachunku albo zawarcia umowy, podatnik będzie obowiązany rozpoznać przychód z działalności gospodarczej, nawet jeżeli nie otrzyma od kontrahenta zapłaty za wydany towar lub wykonaną usługę. Rozwiązanie to ma na celu zapobieganie świadomemu, długotrwałemu odwlekaniu zapłaty w celu unikania płacenia podatku dochodowego.
W metodzie kasowej przychód będzie powstawał również nie później niż w dacie likwidacji działalności gospodarczej W przypadku, gdy podatnik nie otrzyma należności wynikającej z wystawionej faktury przed dniem likwidacji działalności gospodarczej, będzie obowiązany do rozpoznania przychodu wynikającego z wystawionej faktury najpóźniej w dacie jej likwidacji, nawet jeżeli od daty wystawienia faktury nie upłynęły jeszcze 2 lata.
Przez uregulowanie należności będzie rozumiane również częściowe uregulowanie należności, w tym również na poczet dostaw towarów i usług, które zostaną wykonane w następnych okresach sprawozdawczych. Przychodem będzie zatem również, np. zapłacona zaliczka, przedpłata czy zapłacona rata.
Ten sposób rozliczenia znajdzie zastosowanie wyłącznie do transakcji pomiędzy przedsiębiorcami (tzw. B2B), tj. przychód i koszty uzyskania przychodów podatnik będzie rozpoznawał w sposób kasowy, gdy stroną transakcji będzie inny przedsiębiorca.
W celu uniknięcia ewentualnych nadużyć, metoda kasowa nie znajdzie zastosowania do:
- transakcji z podmiotami powiązanymi,
- transakcji z podmiotem z kraju stosującego szkodliwą konkurencję podatkową (raje podatkowe).
Również transakcje z osobami fizycznymi nieprowadzącymi działalności gospodarczej będą wyłączone z tej metody. Ma to pozwolić na zmniejszenie potencjalnego ryzyka uchylania się od opodatkowania poprzez nieujawnianie faktu otrzymania zapłaty od osoby niebędącej przedsiębiorcą.
Metoda kasowa nie będzie dotyczyła również transakcji sprzedaży środków trwałych.
Stosowanie przez przedsiębiorcę kasowego PIT pozostanie natomiast bez wpływu na rozliczenia podatku dochodowego kontrahenta tego przedsiębiorcy. Oznacza to, że np. przedsiębiorca stosujący kasowy PIT, przychód z tytułu sprzedanego towaru rozpozna, po otrzymaniu zapłaty, a przedsiębiorca nabywający towar, który nie stosuje kasowego PIT, np. osoba prawna, koszt uzyskania przychodu rozliczy memoriałowo.
Koszty uzyskania przychodów przy metodzie kasowej
Zasadą będzie potrącanie kosztów uzyskania przychodów w roku podatkowym uregulowania należności, w przypadku, gdy koszty te będą wynikały z transakcji, w których stroną jest inny przedsiębiorca i zostały poniesione w roku podatkowym, w którym podatnik stosuje metodę kasową.
Zasada potrącania kosztów w roku podatkowym uregulowania należności będzie dotyczyła zarówno kosztów udokumentowanych fakturami jak i w każdy inny, przewidziany przepisami sposób. Jeżeli należność zostanie uregulowana przed datą poniesienia kosztu uzyskania przychodu, np. przed datą wystawienia faktury, to koszt uzyskania przychodu będzie potrącany najwcześniej w dacie jego poniesienia, np. w dacie wystawienia faktury.
Koszty będą potrącane w takiej wysokości, w jakiej została uregulowana należność. Kosztem będą zatem również, np. zapłacone zaliczki, przedpłaty, raty.
Z uwagi na fakt, że transakcje sprzedaży środków trwałych będą wyłączone z tej metody, również odpisy amortyzacyjne będą mogły być zaliczone do kosztów uzyskania przychodów nawet jeżeli jeszcze podatnik nie zapłacił, np. za środek trwały, od którego dokonuje tych odpisów.
Dodatkowe obowiązki ewidencyjne
W zakresie obowiązków ewidencyjnych podatnicy będą obowiązani dodatkowo prowadzić ewidencję faktur dokumentującą przychody rozliczane metodą kasową.
Ewidencja powinna zawierać co najmniej:
- datę wystawienia faktury,
- numer faktury,
- kwotę należności wynikającej z faktury oraz
- datę uregulowania należności.
Kasowy PIT – wady i zalety
Wprowadzeniu możliwości wyboru kasowego rozliczania przychodów i kosztów uzyskania przychodów (tzw. kasowego PIT) powinno przyczynić się do poprawy ich płynności finansowej, chociaż warto odnotować, , że nie będzie to rozwiązanie dla wszystkich, i nie będzie ono wolne od wad.
Kasowy PIT będą mogli wybrać tylko przedsiębiorcy prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą i tylko wówczas, gdy przychody z poprzedniego roku nie przekroczą limitu 250 tys EUR. PIT kasowy będzie można zastosować jedynie w transakcjach z przedsiębiorcami, a jednocześnie trzeba pamiętać, w takim przypadku nie tylko przychody, ale i koszty trzeba będzie rozliczyć kasowo. To wydaje się dużym minusem tego rozwiązania. Oznacza bowiem, że nie skorzystają z niego drobni producenci i wytwórcy, właśnie ze względu na trudność rozliczania kasowo kosztów dotyczących surowców, zapasów, towarów w korelacji z przychodem osiągniętym również według metody kasowej zasadzie kasowej.
Z tych samych względów nie wybiorą takiego rozwiązania również ci przedsiębiorcy, których kontrahentami są zarówno osoby fizyczne jak i osoby prawne. Podział wielu kategorii kosztów na koszty związane z transakcjami B2B (które należy rozliczyć kasowo), oraz kosztów związanych z transakcjami B2C (których nie będzie można rozliczyć kasowo) będzie nie lada wyzwaniem. Jako przykład wystarczy podać fakturę za usługę telekomunikacyjną dotyczącą rozmów telefonicznych z kontrahentami transakcji objętych kasowym PIT oraz pozostałych.
Również zapis, iż po upływie 2 lat, licząc od dnia wystawienia faktury, rachunku albo zawarcia umowy, podatnik będzie obowiązany rozpoznać przychód z działalności gospodarczej, nawet jeżeli nie otrzyma od kontrahenta zapłaty za wydany towar lub wykonaną usługę, oznacza pułapkę dla tych przedsiębiorców, gdyż w praktyce jest jedynie odroczeniem terminu zapłaty podatku.
Istotne obawy budzi również fakt, iż kasowy PIT nie jest skorelowany z kosztem u nierzetelnego kontrahenta, analogicznie jak to ma miejsce w przypadku Kasowego VAT, kiedy to przedsiębiorcy mogą dokonać odliczenia VAT naliczonego z faktury metodą kasową pod warunkiem, że dokonali zapłaty. Może to prowadzić do sytuacji, kiedy prawo do rozpoznania przychodu przez jednego przedsiębiorcę na zasadzie kasowej (a więc odroczone do momentu uzyskania płatności) będzie dawać jego kontrahentowi prawo do rozliczenia kosztu uzyskania przychodów na zasadzie memoriałowej (pomimo braku płatności) i przez to może prowadzić do licznych nadużyć.
Najbardziej z tego rozwiązania skorzystają przedsiębiorcy świadczący usługi, którzy w swojej działalności ponoszą stosunkowo niewiele kosztów, albo rozliczają się ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych, a ich kontrahentem są wyłącznie inni przedsiębiorcy.
