Niedawno zakończył się etap konsultacji społecznych projektu nowelizacji Kodeksu spółek handlowych. Projekt przewiduje wprowadzenie do polskiego systemu prawnego regulacji dotyczących prawa holdingowego. Obejmują one m. in. możliwość wydawania wiążących poleceń przez spółki dominujące, czy ograniczenie odpowiedzialności członków organów spółek zależnych poprzez wprowadzenie zasady biznesowej oceny sytuacji (business judgment rule).
Podsumowanie:
- Projekt nowelizacji Kodeksu spółek handlowych zakłada wprowadzenie do polskiego porządku prawnego przepisów prawa holdingowego, normującego funkcjonowanie grup kapitałowych.
- Regulacja dotycząca prawa holdingowego, według założeń projektodawcy, ma mieć charakter fakultatywny, a możliwość skorzystania z rozwiązań w niej przewidzianych ma być uzależniona od spełnienia określonych wymogów formalnych.
- Projekt ustawy przewiduje szereg innych zmian, m. in. w zakresie zasad odpowiedzialności członków organów spółek, czy też zasad funkcjonowania organów nadzoru w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością.
Obecne uregulowanie funkcjonowania holdingów
W obecnie obowiązującym kształcie, Kodeks spółek handlowych zawiera jedynie szczątkową regulację prawa holdingowego, rozumianego jako zbiór norm stanowiących o relacjach pomiędzy spółką dominującą a jej spółkami zależnymi, w sposób uwzględniający interes wierzycieli, członków organów oraz wspólników mniejszościowych spółek zależnych.
Odnosi się ona do tzw. holdingów umownych, powstających wskutek zawarcia między spółką dominującą a spółką zależną umowy przewidującej zarządzanie spółką zależną lub przekazywanie zysku przez taką spółkę. Przewiduje wyłącznie obowiązek złożenia do akt rejestrowych spółki zależnej wyciągu z umowy zawierającego postanowienia określające zakres odpowiedzialności spółki dominującej za szkodę wyrządzoną spółce zależnej z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy oraz zakres odpowiedzialności spółki dominującej za zobowiązania spółki zależnej wobec jej wierzycieli.
Nasz ekspert Justyna Nykiel jest do Twojej dyspozycji.
Odpowiedź na potrzebę rynku
Ważny fragment
Zaproponowana nowelizacja Kodeksu spółek handlowych zakłada wprowadzenie do polskiego porządku prawnego kompleksowej regulacji prawa holdingowego. Według założeń projektodawcy stanowi ona odpowiedź na zgłaszaną przez rynek potrzebę zapewnienia rozwiązań umożliwiających zwiększenie efektywności procesów związanych z zarządzaniem przedsiębiorstwami. Chodzi o wprowadzenie reżimu prawnego normującego relacje pomiędzy spółkami dominującymi a ich spółkami zależnymi, z uwzględnieniem interesu wierzycieli oraz mniejszościowych wspólników wspomnianych spółek, jak również kwestii potencjalnej odpowiedzialności członków organów spółek zależnych.
Zgodnie z projektem ustawy, przez grupę spółek, do której stosować będzie się wspomnianą regulację, rozumie się spółkę dominującą i spółkę lub spółki od niej zależne, kierujące się – zgodnie z umową albo statutem każdej spółki zależnej – wspólną strategią gospodarczą, umożliwiającą spółce dominującej sprawowanie jednolitego kierownictwa nad spółką albo spółkami zależnymi.
Oznacza to, że korzystanie z reżimu prawa holdingowego będzie miało charakter fakultatywny. Spółki tworzące holdingi faktyczne, które będą chciały, aby wskazane przepisy znalazły do nich zastosowanie, będą zobligowane do zawarcia stosownego zapisu w umowie spółki, a także do ujawnienia wzmianki w tym przedmiocie w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego.
Jakie zmiany w zakresie prawa holdingowego przewiduje nowelizacja?
Nowelizacja przewiduje szereg udogodnień prawnych, z których skorzystać będą mogły grupy spółek, które zdecydują się na wybór nowego reżimu prawnego. Podstawowym mechanizmem wzmacniającym wpływ spółek dominujących na jej spółki zależne ma być instytucja „wiążącego polecenia”, które będzie mogła wydawać spółka dominująca. Polecenie musi dotyczyć jednak kwestii prowadzenia spraw spółki i musi być uzasadnione określonym interesem grupy spółek.
Członkowie organów spółek, którzy wykonają wiążące polecenie, zwolnieni będą z odpowiedzialności cywilnej i karnej, która mogłaby wyniknąć z wyrządzenia spółce szkody.
Ponadto, spółka dominująca zobowiązana będzie w perspektywie dwóch lat do naprawienia spółce zależnej szkody wynikającej z wykonania wiążącego polecenia. Może ona również odpowiadać względem mniejszościowych wspólników lub akcjonariuszy spółki zależnej w związku z obniżeniem wartości udziału albo akcji takiego wspólnika lub akcjonariusza na skutek wykonania przez spółkę zależną wiążącego polecenia.
Jeżeli natomiast wykonanie wiążącego polecenia skutkować będzie niewypłacalnością spółki zależnej, spółka dominująca będzie zobowiązana do wyrównania szkody poniesionej przez wierzycieli spółki zależnej.
Ułatwienia dla funkcjonowania spółek?
Poza regulacją prawa holdingowego ustawa nowelizująca wprowadza szereg innych zmian, które w założeniu mają usprawnić funkcjonowanie biznesu w Polsce. Należy do nich m. in. wprowadzenie zasady biznesowej oceny sytuacji (business judgment rule) jako kryterium oceny odpowiedzialności członków organów spółki za szkodę wyrządzoną spółce.
Wątpliwości budzi natomiast wprowadzenie szczegółowych przepisów dotyczących funkcjonowania organów nadzoru (tj. rady nadzorczej i komisji rewizyjnej) w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, na kształt dotychczasowej regulacji obowiązującej w odniesieniu do spółki akcyjnej. Ścisłe uregulowanie zasad funkcjonowania rad nadzorczych, w szczególności w zakresie zasad ich formalnego zwoływania, częstotliwości ich zwoływania, czy też konieczności sporządzania protokołów posiedzeń rady nadzorczej, doprowadzić może do sytuacji, w której wspólnicy spółek z ograniczoną odpowiedzialnością nie będą korzystać z tej formy sprawowania nadzoru nad działalnością spółki, z uwagi na koszty, a także trudności organizacyjno-techniczne związane z funkcjonowaniem rady nadzorczej albo komisji rewizyjnej. Wydaje się zatem, że zaproponowane przez projektodawcę przepisy powinny mieć charakter względnie obowiązujący, a wspólnicy spółki powinni mieć możliwość modyfikowania wspomnianych zasad i dostosowania ich do własnych potrzeb.
Krytyce poddać należy również pomysł wprowadzenia nakazu protokołowania uchwał zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Stanowi on bowiem przejaw nadmiernego formalizmu, stojącego w sprzeczności z postulatami wyrażonymi w uzasadnieniu do ustawy, wskazującymi, że jej celem jest poprawienie efektywności funkcjonowania spółek. O ile regulacja taka faktycznie pomogłaby w sprawowaniu nadzoru właścicielskiego w przypadku spółek posiadających mniejszościowych udziałowców, to rozszerzenie zakresu jej zastosowania na wszystkie funkcjonujące w polskim systemie prawnym spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (np. również na spółki jednoosobowe), oznaczałoby utworzenie nowego obowiązku związanego z administrowaniem spółką, który nie znajdowałby racjonalnego uzasadnienia w potencjalnych korzyściach z nim związanych.
Próba wprowadzenia do Kodeksu spółek handlowych regulacji prawa holdingowego stanowi słuszny kierunek rozwoju prawa spółek. Wydaje się jednak, że zaproponowana regulacja, ze względu na jej fakultatywny charakter, wymogi formalne, które należy spełnić, aby z niej skorzystać, a także ze względu na wprowadzenie dość daleko idącej odpowiedzialności spółki dominującej za skutki realizacji wiążących poleceń, może mieć niewielki wymiar praktyczny. Niepokój budzi również formalizacja zasad funkcjonowania organów spółki z ograniczoną odpowiedzialnością na kształt spółki akcyjnej, mogąca stanowić niepotrzebną barierę w prowadzeniu biznesu.
AUTOR: Łukasz Wojdanowicz
