Działalność gospodarcza fundacji rodzinnej – dozwolony zakres
Z punktu widzenia ustalenia skutków podatkowych struktury opartej o fundację rodzinną, kluczowe pozostaje odniesienie się do przedmiotu działalności fundacji. Fundacja zasadniczo ma pełnić rolę pasywnego inwestora, tzn. nie ma prowadzić aktywnej działalności gospodarczej.
Artykuł 5 ustawy o fundacji rodzinnej stanowi, iż dozwolona działalność fundacji może polegać na:
- zbywaniu mienia, o ile nie zostało ono nabyte wyłączenie w celu dalszego zbycia;
- najmie, dzierżawie lub udostępnianiu mienia do korzystania na innej podstawie;
- przystępowaniu do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów o podobnym charakterze, mających swoją siedzibę w kraju lub za granicą, a także uczestnictwie w tych spółkach, funduszach, spółdzielniach oraz podmiotach;
- nabywaniu i zbywaniu papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze;
- udzielaniu pożyczek spółkom kapitałowym, w których fundacja rodzinna posiada udziały lub akcje, spółkom osobowym, w których uczestniczy jako wspólnik oraz beneficjentom;
- obrocie zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji rodzinnej w celu dokonywania płatności wiązanych z działalnością fundacji rodzinnej;
- prowadzeniu w ramach przedsiębiorstwa własnej, nieprzemysłowej produkcji rolniczej;
- prowadzeniu gospodarki leśnej.
Ważny fragment
Przepisy właśnie od przedmiotu działalności fundacji uzależniają jej status podatkowy. W sytuacji, w której przedmiot działalności fundacji zbieżny jest z powyższym zakresem, fundacja korzysta ze zwolnienia podatkowego w CIT. W przeciwnym wypadku pozostanie podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych, zasadniczo na równi z innymi podatnikami CIT, przy czym w tym wypadku dla fundacji znajdzie zastosowanie stawka CIT w wysokości 25%.
Fundacja rodzinna zwolniona z CIT
Ustanowienie zwolnienia podmiotowego dla fundacji rodzinnej oznacza w praktyce, że co do zasady nie występuje u niej obowiązek podatkowy, o ile ustawa wyraźnie tak nie wskazuje.
Ustawa zawiera wskazanie kilku zdarzeń, które mogą do takiego obowiązku doprowadzić, mianowicie przekazanie lub pozostawienia do dyspozycji beneficjentom bądź fundatorowi:
- świadczenia przez fundację, jak np. środki pieniężne, rzeczy lub prawa,
- mienia fundacji w związku z jej likwidacją,
- wypłata świadczeń w postaci ukrytych zysków.
W każdym z powyższych przypadku fundacja rodzinna opodatkowuje wartość przekazanych świadczeń lub mienia stawką 15% podatku dochodowego od osób prawnych.
Niestety Ustawodawca nie zdecydował się na zapewnienie neutralności podatkowej przeniesienia majątku z fundacji zagranicznej do polskiej fundacji rodzinnej. W wyniku tego, aby kapitał ulokowany w obcym podmiocie wrócił do kraju, należałoby odpowiednio ustalić skutki podatkowe czynności przeniesienia majątku odpowiednio do metody jaką byłoby to realizowane.
Dodatkowo po stronie fundacji może powstać obowiązek odprowadzania podatku CIT na bieżąco, gdy posiada ona nieruchomości komercyjne w rozumieniu art. 24b Ustawy CIT.
Zaznaczyć też trzeba, że dozwolone jest posiadanie praw majątkowych związanych z otrzymaniem świadczenia jako fundator lub beneficjent fundacji rodzinnej przez wspólników spółek korzystających z ryczałtu estońskiego.
Sytuacja podatkowa beneficjentów i fundatora fundacji rodzinnej
W kontekście beneficjentów i fundatora (będących osobami fizycznymi), świadczenia i mienie otrzymane od fundacji może podlegać opodatkowaniu w zależności od pokrewieństwa z fundatorem. Ustawodawca przewiduje możliwość skorzystania ze zwolnienia z opodatkowania PIT, gdy fundacja będzie wypłacała środki do fundatora bądź grona beneficjentów uprzywilejowanych (małżonek fundatora, jego wstępni, zstępni, pasierbowie, rodzeństwo, ojczym bądź macocha).
Jednakże pewna ulga przewidziana została również dalszej rodzinie, gdyż beneficjenci, którzy wobec fundatora są I i II grupą podatkową, objęci zostali podatkiem PIT w wysokości 10%. W krąg osób posługujących się tą stawkę wchodzą więc m.in. małżonkowie rodzeństwa fundatora, jego teściowie, czy wujkowie. Wobec całej reszty zastosowanie ma 15% stawka PIT. Co więcej, to fundacja rodzinna pozostaje płatnikiem tego podatku.
Mówiąc wyżej o fundatorze, wspomnieć również należy o tym, że odpowiada on solidarnie razem z fundacją za swoje zaległe zobowiązania podatkowe powstałe przed ustanowieniem fundacji rodzinnej.
Fundacja rodzinna nieuprawniona do zwolnienia z CIT
Warto zwrócić uwagę na sytuację, gdy fundacja będzie czerpała dochody spoza zakresu dopuszczonego przez ustawę o fundacji rodzinnej. Ustawy podatkowe niejako penalizują taką sytuację dość dotkliwie. Mianowicie, w zakresie takich dochodów pochodzących z aktywnej działalności gospodarczej, fundacja, jak każdy inny podatnik CIT, będzie zobowiązana do ustalania przychodów i kosztów ich uzyskania, przy czym dochód będzie już podlegał opodatkowaniu stawką 25%, a nie 9% lub 19% – jak to ma miejsce w przypadku innych podatników.
Również dochody z najmu, dzierżawy lub innej, podobnej umowy, której przedmiotem jest przedsiębiorstwo, jego zorganizowana część lub poszczególne składniki majątku służące prowadzeniu działalności gospodarczej przez beneficjenta, fundatora lub podmiot powiązany, w którym posiadają co najmniej 5% praw bądź udziałów będą podlegały opodatkowaniu stawką 25%.
Ważny fragment
W interesie fundacji będzie zatem przejrzyste prowadzenie ksiąg rachunkowych, umożliwiających wyraźną identyfikację zdarzeń skutkujących możliwością skorzystania ze zwolnienia podmiotowego bądź koniecznością ustalenia dochodu podlegającego opodatkowaniu.
Dodatkowo taka fundacja, zawsze jest zobowiązana do płacenia podatku wg stawki 15% CIT, na moment dystrybucji świadczeń lub mienia do fundatora lub beneficjentów, a także będzie pełniła rolę płatnika PIT. Zaznaczyć jednak należy, iż wprowadzona została kategoria tak zwanych ukrytych zysków, czyli wypłaty świadczeń pod innym tytułem zastępującym wypłatę świadczeń, które opodatkowane są tą stawką.
Sytuacja podatkowa fundacji rodzinnej i beneficjentów, w tym fundatora fundacji, jawi się w korzystnych barwach. Przestrzegamy jednak przez pochopnym tworzeniem struktur opartych o fundacjach z uwagi na to, że późniejsze wycofanie się z tego rozwiązania zawsze będzie generowało koszty podatkowe.
Jak możemy pomóc?
Zespół Kancelarii Prawnej Grant Thornton oferuje wsparcie w zakresie sukcesji biznesu, w tym wykorzystania nowej formy prawnej dla planowania przekazania biznesu młodszym pokoleniom. Fundacja rodzinna w wielu przypadkach może okazać się rozwiązaniem, które zarówno sukcesorom, jak i nestorom da poczucie bezpieczeństwa, a także uporządkowanej i przyjaznej kolejnym pokoleniom sukcesji na lata.
WSPÓŁAUTOR: Krzysztof Selwesiuk, Asystent, Zespół Kancelarii Prawnej Grant Thornton
Więcej o sukcesji firm rodzinnych:
- Fundacja rodzinna i jej organy
- Rola fundatora w fundacji rodzinnej
- Fundacja rodzinna w strukturze holdingowej
- Majątek fundacji rodzinnej
- Zmiany w instytucji zachowku już w 2023 r.
- Kto może być beneficjentem fundacji rodzinnej?
- Zasady odpowiedzialności członków zarządu fundacji rodzinnej
- Fundacja rodzinna – skutki podatkowe
