Znaczenie organów fundacji rodzinnej
Fundacja rodzinna jest podmiotem zakładanym przez fundatora oraz zobowiązanym do dokonywania określonych świadczeń na rzecz beneficjentów. Zasadniczym założeniem jest przekazywanie przez fundatora na rzecz fundacji całości lub części zgromadzonego majątku, tak aby mógł on być pomnażany oraz służyć rodzinie przez wiele lat. Z tej perspektywy jednym z głównych zagadnień, które powinny zostać ustalone w toku tworzenia fundacji rodzinnej jest odpowiednie określenie zasad administrowania, zarządzania oraz nadzoru nad nią.
Zarząd w fundacji rodzinnej
Podstawowym organem fundacji rodzinnej jest jej zarząd, pełniący funkcję wykonawczą. Podobnie jak w spółkach handlowych, również w przypadku fundacji, zarząd odpowiada za prowadzenie spraw i reprezentację. W praktyce oznacza to, że wszelkie działania zarządu są, co do zasady, tożsame z działalnością samej fundacji; fundacja niejako „działa rękami zarządu”. Szczególne znaczenie ma na tym tle prawo reprezentacji obejmujące rozporządzanie prawami i zaciągnie zobowiązań.
Poza administrowaniem fundacją i jej majątkiem oraz reprezentowaniem jej, najistotniejszym obowiązkiem zarządu jest spełnianie świadczeń na rzecz beneficjentów fundacji rodzinnej. Zarząd powinien również dbać o aktualność spisu mienia fundacji. Dbałość o majątek fundacji i należyte nim administrowanie wymagają stosowania podwyższonego miernika staranności.
Ważny fragment
Tytułem przykładu, w przypadku dokonania przez zarząd na rzecz beneficjenta nienależnego świadczenia, członkowie zarządu odpowiadają wobec fundacji solidarnie z beneficjentem za zwrot takiego świadczenia.
Z uwagi na centralną rolę zarządu, ustawowo przewidziany został model reprezentacji łącznej, a więc wymagającej podpisu co najmniej dwóch członków zarządu, jednakże statut fundacji może wprowadzać inne zasady w tym zakresie. Co więcej, jego członkowie są zobowiązani do działania w sposób lojalny względem fundacji.
Masz pytanie lub wątpliwości? Skontaktuj się z naszym ekspertem! Maja Jabłońska, tel. ,
Członkowie zarządu powoływani są przez fundatora, a po jego śmierci przez radę nadzorczą (jeśli została ustanowiona) lub zgromadzenie beneficjentów. Statut może jednak przewidywać odmienne zasady w tym zakresie. W skład zarządu mogą wchodzić, co do zasady, dowolne osoby posiadające pełną zdolność do czynności prawnych. Nie ma również przeszkód, aby członkami zarządu był sam fundator lub beneficjenci fundacji. Podobnie jak w spółkach handlowych, pełnienie funkcji członka zarządu może odbywać się za wynagrodzeniem lub nieodpłatnie. Ta druga możliwość będzie zapewne w praktyce obejmowała przede wszystkim samego fundatora, beneficjentów lub członków ich rodzin.
Ważny fragment
Zarząd podlega nadzorowi ze strony rady nadzorczej, jeżeli została ustanowiona. W jej braku, ta prerogatywa przypada zgromadzeniu beneficjentów. Niezależnie jednak od uprawnień organów, fundator oraz każdy z beneficjentów mogą kierować do zarządu uwagi, opinie lub zalecenia.
Mówiąc o prerogatywach zarządu warto też wskazać, że w przypadku pełnienia przez fundację rodzinną roli podmiotu holdingowego, to właśnie zarząd będzie wykonywał uprawnienia wspólnika na zgromadzeniach wspólników spółek zależnych.
Rada nadzorcza w fundacji rodzinnej
Rada nadzorcza fundacji rodzinnej jest organem fakultatywnym, chyba że grono beneficjentów jest większe niż 25 osób. W praktyce będzie to oznaczało, że w momencie zakładania większości fundacji rodzinnych obowiązek ustanawiania rady nadzorczej nie pojawi się, jednak z biegiem lat oraz poszerzaniem grona beneficjentów, konieczne może stać się ukonstytuowanie tego organu.
Celem istnienia i zasadniczym obowiązkiem rady nadzorczej jest sprawowanie nadzoru nad działalnością zarządu w imieniu fundatora lub beneficjentów fundacji. Uprawnienia rady nadzorczej obejmują prawo do niezwłocznego uzyskiwania wszelkich informacji od zarządu oraz udzielanie zgód na dokonywanie przez zarząd określonych czynności, na zasadach sprecyzowanych w statucie. Obowiązek uzyskiwania zgody rady nadzorczej może być szczególnie cenny w przypadku, gdy zarząd będzie składał się z zewnętrznych menedżerów; w takim przypadku podejmowanie strategicznych decyzji lub rozporządzanie szczególnie istotnymi składnikami majątkowymi, będzie można uzależnić od uprzedniej zgody rady nadzorczej.
Rada nadzorcza może składać się z jednego lub większej liczby członków powoływanych na kadencję wynoszącą 5 lat, chyba że statut inaczej stanowi. Członków rady nadzorczej powołuje fundator, a po jego śmierci – zgromadzenie beneficjentów.
Ważny fragment
Z uwagi na rozdział kompetencji między zarząd i radę nadzorczą można wyobrazić sobie, że w zarządzie zasiadać będą członkowie rodziny fundatora lub sami beneficjenci, a w radzie nadzorczej – zewnętrzni eksperci, służący zarządowi wsparciem doradczym lub kontrolujących jego działania z ramienia fundatora. Alternatywnie, to role nadzorcze mogą zostać przeznaczone dla członków rodziny, a bieżące zarządzanie – oddane w ręce zewnętrznych menedżerów.
Zgromadzenie beneficjentów w fundacji rodzinnej
W skład zgromadzenia wchodzą beneficjenci fundacji rodzinnej. Rola zgromadzenia beneficjentów jest zbliżona do zgromadzenia wspólników lub walnego zgromadzenia, znanych ze spółek kapitałowych. Przede wszystkim, zgromadzenie beneficjentów jest uprawnione do zatwierdzania rocznych sprawozdań finansowych, powoływania członków pozostałych organów, chyba że statut inaczej stanowi lub uprawnienie to jest zastrzeżone na korzyść żyjącego fundatora, oraz podejmowania uchwał w sprawach wyszczególnionych w statucie, w tym wyrażania zgód na dokonywanie przez zarząd czynności określonego rodzaju.
W tym kontekście zgromadzenie beneficjentów może zyskać funkcje analogiczne jak rada nadzorcza (której powołanie nie jest w większości przypadków obowiązkowe). Z kolei w fundacjach rodzinnych o szczególnie rozbudowanej strukturze i zarządzających dużym majątkiem, warto rozważyć dwustopniową kontrolę działań zarządu. Podjęcie określonych decyzji lub dokonanie pewnych czynności można bowiem uzależnić od wyrażenia zgody zarówno przez radę nadzorczą jak i zgromadzenie beneficjentów (podwójna zgoda). Alternatywnie, katalog czynności wymagających zgody można podzielić na dwa bloki, jeden zawierający czynności, do których potrzebna jest zgoda rady nadzorczej, a drugi – zgromadzenia beneficjentów. Dzięki temu możliwe jest wprowadzenie stopniowalności zagadnień wymagających uwagi organów fundacji według ich znaczenia lub wartości kwotowych.
Masz pytanie lub wątpliwości? Skontaktuj się z naszym ekspertem! Maja Jabłońska, tel. ,
Rola statutu fundacji rodzinnej
Ustawa o fundacji rodzinnej określa podstawowe zasady regulujące uprawnienia, obowiązki oraz zasady powoływania członków organów fundacji rodzinnej. Regulacje ustawowe należy jednak traktować jako pewien szablon, którego ogólne założenia można w znaczącym zakresie zmienić lub dostosować do indywidualnych potrzeb. Oczywiście zasady działania każdego podmiotu warto dostosować do oczekiwań i zamierzeń jego założycieli lub właścicieli (dotyczy to w równym stopniu spółek, stowarzyszeń oraz innych organizacji), jednakże w przypadku fundacji rodzinnej wydaje się, że podpisanie statutu należy poprzedzić szczególnie pogłębioną refleksją.
Fundacja rodzinna jest bowiem podmiotem administrującym majątkiem rodzinnym, zazwyczaj gromadzonym przez lata i przedstawiającym wielką wartość majątkową oraz emocjonalną. Poza tym, tylko mądre rozplanowanie praw i obowiązków członków jej organów może zagwarantować sukces trwający nie lata, lecz pokolenia.
Ważny fragment
Fundacja rodzinna jest bowiem podmiotem administrującym majątkiem rodzinnym, zazwyczaj gromadzonym przez lata i przedstawiającym wielką wartość majątkową oraz emocjonalną. Poza tym, tylko mądre rozplanowanie praw i obowiązków członków jej organów może zagwarantować sukces trwający nie lata, lecz pokolenia.
Przepisy ustawowe dotyczące fundacji rodzinnej umożliwiają powoływanie organów oraz określanie ich wzajemnych relacji. Warto skorzystać z dostępnych rozwiązań prawnych aby w należyty sposób przygotować fundację do sprawowania jej istotnej funkcji.
Jak możemy pomóc?
Zespół Kancelarii Prawnej Grant Thornton oferuje wsparcie w zakresie sukcesji biznesu, założenia fundacji rodzinnej, strukturyzacji podatkowej wniesienia aktywów do fundacji rodzinnej oraz planowania spadkowego.
Fundacja rodzinna w wielu przypadkach może okazać się rozwiązaniem, które zarówno sukcesorom, jak i nestorom da poczucie bezpieczeństwa, a także uporządkowanej i przyjaznej kolejnym pokoleniom sukcesji na lata.
Autor: Marek Ruciński, Senior Associate, Prawnik, Zespół Kancelarii prawnej w Grant Thornton
Więcej o sukcesji firm rodzinnych:
- Fundacja rodzinna i jej organy
- Rola fundatora w fundacji rodzinnej
- Fundacja rodzinna w strukturze holdingowej
- Majątek fundacji rodzinnej
- Zmiany w instytucji zachowku już w 2023 r.
- Kto może być beneficjentem fundacji rodzinnej?
- Zasady odpowiedzialności członków zarządu fundacji rodzinnej
- Fundacja rodzinna – skutki podatkowe
