Fundacja rodzinna – wehikuł prawny znany w wielu europejskich krajach, ma w ciągu kilkunastu najbliższych miesięcy stać się elementem polskiego porządku prawnego, szczególnie przydatnym w planowaniu sukcesji i zarządzaniu firmami rodzinnymi. Zespół ds. Firm Rodzinnych Grant Thornton aktywnie uczestniczy w konsultacjach założeń do projektu ustawy w tym zakresie.
Zgodnie z zapowiedziami przedstawicieli rządu, w najbliższych tygodniach ogłoszony ma zostać projekt ustawy o fundacji rodzinnej. Wehikuł ten, nowy dla polskiego porządku prawnego, stanowi ugruntowany element planowania sukcesyjnego w wielu europejskich krajach. Na wybór tej formy prawnej w ramach swojej struktury sukcesyjnej zdecydował się m.in. Ingvar Kamprad, założyciel IKEA, Ernst Abbe, jeden z założycieli firmy Carl-Zeiss, a także rodzina Bosch.
Fundacja prywatna – nowe możliwości w zakresie planowania sukcesji
W krajach europejskich fundacje prywatne są zakładane przez fundatorów poprzez złożenie odpowiedniego oświadczenia woli oraz wyposażenie fundacji w majątek. Do założenia fundacji może dojść zarówno za życia fundatora, jak i na podstawie jego testamentu.
Co istotne, w momencie wyposażenia w majątek, fundacja staje się jego właścicielem, a wskazani przez fundatora beneficjenci fundacji nie stają właścicielami części jej majątku, a jedynie otrzymują z niej dochody, przekazywane zgodnie z wewnętrznymi regulacjami fundacji.
Powyższe oznacza, że sukcesorzy – stając się beneficjentami fundacji – mogą otrzymywać dochody z działalności firmy rodzinnej lub rodzinnego majątku, nie posiadając jednocześnie możliwości zbycia przypadającej na tego członka rodziny części aktywów. Taki stan rzeczy pozwala na utrzymanie trwałości firmy rodzinnej i zgromadzonego majątku.
Natomiast regulacje zawarte przez fundatora w statucie fundacji, mogą wyznaczać strategię działania firmy rodzinnej, stanowić wskazówki w zakresie inwestowania zgromadzonych środków, jak również określić krąg beneficjentów, zarówno poprzez wskazanie określonych osób czy ich grup, jak również zdarzeń wywołujących potrzebę wypłaty z fundacji środków. Mogą wreszcie określać cele, które fundacja winna wspierać.
Tym samym, fundator nie tylko może zapewnić trwałość zgromadzonego przez siebie majątku i realizację ustalonych przez siebie zasad działania, ale również może wykorzystywać fundację jako wehikuł pozwalający na finansowanie potrzeb prywatnych, jak i biznesowych fundatora i wskazanych przez niego osób, a także może funkcjonować jako rodzaj funduszu rodzinnego o charakterze socjalnym i charytatywnym.
Polska fundacja prywatna – zasady funkcjonowania
Projekt ustawy o fundacji rodzinnej ma zostać opublikowany w ciągu najbliższych tygodni. Z dotychczasowych prac legislacyjnych, w których eksperci Grant Thornton brali czynny udział, znamy podstawowe założenia mające stanowić fundament dla tego nowego wehikułu prawnego – prezentuje je poniższa tabela.
| Zagadnienie | Komentarz |
|---|---|
| Osobowość prawna | Polska fundacja prywatna ma posiadać osobowość prawną. |
| Dokumenty fundacji rodzinnej | Podstawowym dokumentem fundacji ma być statut, ustalany przez fundatora i sporządzany w formie aktu notarialnego. Zgodnie z zapowiedziami, przepisy mają dawać fundatorowi daleko idącą swobodę w kreowaniu reguł funkcjonowania fundacji rodzinnej. |
| Majątek fundacji rodzinnej | Fundator może wyposażyć fundację we wszelkie posiadane przez siebie aktywa, w tym środki pieniężne, papiery wartościowe, rzeczy ruchome i nieruchomości, udziały i akcje w spółkach kapitałowych prawa polskiego i w spółkach |
| Organy fundacji rodzinnej | Fundacja ma być zarządzana przez zarząd, nad którym kontrolę ma sprawować odpowiednik rady nadzorczej. Zgodnie z założeniami beneficjenci fundacji będą mogli pełnić funkcje w organach fundacji (o ile statut fundacji nie będzie tego wykluczał). |
| Beneficjenci | Krąg beneficjentów fundacji rodzinnej oraz zakres ich uprawnień określać ma statut fundacji, ustalany przez fundatora. |
| Opodatkowanie | 1. Wnoszenie aktywów do fundacji – neutralne podatkowo 2. Wypłaty na rzecz osób bliskich fundatorom (korzystających w obecnym stanie prawnym ze zwolnienia na podstawie regulacji ustawy o podatku od spadków i darowizn) miałyby być zwolnienie od opodatkowania do wartości wkładów fundatorów |
| Zachowek | Kwestią szeroko dyskutowaną jest problem roszczeń zachowkowych tj. roszczeń spadkobierców ustawowych, którzy w wyniku darowizn spadkodawcy lub na podstawie testamentu nie otrzymali odpowiedniej części wartości udziału spadkowego, który przypadłby im na podstawie odpowiednich przepisów. Zgodnie z dotychczasowymi zapowiedziami, reguły chroniące najbliższych członków rodziny mają zostać utrzymane, przy jednoczesnej ochronie działalności firm rodzinnych np. poprzez umożliwienie wypłaty zachowku w ratach. |
Pełną prezentację założeń mogą Państwo znaleźć tutaj.
Natomiast poniżej przedstawiamy przedłożone Ministerstwu Przedsiębiorczości i Technologii uwagi specjalistów Grant Thornton z Zespołu ds. Firm Rodzinnych do założeń ustawowych mających na celu wprowadzenie fundacji rodzinnej do polskiego systemu prawnego.
Wprowadzenie fundacji rodzinnej do polskiego systemu prawnego może stać się niezwykle istotną pomocą w planowaniu sukcesji i jej wdrażaniu w firmach rodzinnych. Nowy wehikuł może bowiem zaoferować rozwiązania sukcesyjne niedostępne dotychczas w polskim porządku prawnym, niezwykle sprzyjające jednym z najpopularniejszych celów sukcesji – kontynuacji działania firm rodzinnych i zapewnienia trwałości majątku rodzinnego.
