Pięć powodów, dla których warto rozważyć założenie fundacji rodzinnej

Zabezpieczenie przed rozdrobnieniem majątku

Poza ochroną w zakresie roszczeń zachowkowych, fundacja rodzinna pozwala również na zabezpieczenie majątku przed jego rozdrobnieniem.

Niezaplanowana sukcesja w przypadku wielu potencjalnych spadkobierców ustawowych może doprowadzić do rozwodnienia majątku. Ma to szczególne znaczenie w przypadku dziedziczenia udziałów w spółkach.

Przykładowo, w sytuacji spółki rodzinnej, w której jedynym wspólnikiem jest nestor, posiadający żonę i dwójkę dzieci, w sytuacji jego śmierci, udziały te wejdą do masy spadkowej i potencjalnie będą podlegać podziałowi pomiędzy spadkobierców. Zatem, w uproszczeniu każda z tych osób będzie właścicielem 33,3% udziałów spółki (oczywiście jest możliwość objęcia tych udziałów tylko przez jednego lub wybranych spadkobierców, ale takie działanie wymagać będzie dokonania spłaty wobec pozostałych spadkobierców, którzy nie obejmą udziałów, a nadto wymagać będzie zgodnego działania spadkobierców).

Co więcej, wniesienie majątku do fundacji rodzinnej pozwala zapobiegać niekorzystnym skutkom dziedziczenia majątku bezpośrednio przez młodych dorosłych, którzy mogą podejmować w stosunku do tego majątku niekorzystne decyzje.

Zabezpieczenie przed zachowkiem

Fundacja rodzinna jest instytucją, która pozwala na zabezpieczenie przed roszczeniami z tytułu zachowku.

Zachowek ma na celu ochronę najbliższych krewnych spadkodawcy. Zgodnie z jego założeniami, niezależnie od woli spadkodawcy, pewien wąski krąg osób powinien otrzymać od niego określoną część majątku. Do grupy tej zaliczani są: zstępni (tj. dzieci, wnuki itp.), małżonek oraz rodzice spadkodawcy. Osoby te, w sytuacji w której nie otrzymają od spadkodawcy określonej części jego majątku, mogą wystąpić z roszczeniem o wypłatę zachowku w stosunku do osób, które majątek spadkodawcy otrzymały. Wprowadzenie fundacji rodzinnej do polskiego prawa nie zmieniło założeń zachowku, natomiast umożliwiło zabezpieczenie majątku spadkodawcy przed roszczeniami z jego tytułu.

Dzieje się tak dlatego, że ustawodawca przewidział dla fundacji rodzinnej korzystne mechanizmy związane z wniesieniem do niej majątku spadkodawcy.

W szczególności, zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego, przy obliczaniu zachowku nie dolicza się do spadku funduszu założycielskiego fundacji rodzinnej wniesionego przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, chyba że fundacja rodzinna jest spadkobiercą. Nadto, nie dolicza się również dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku.

Przykładowo, w sytuacji w której spadkodawca 13 lat przed śmiercią utworzył fundację rodzinną i przekazał jej wszystkie udziały w posiadanych spółkach, a w sporządzonym testamencie do spadku powołał w całości swoją małżonkę, przekazane mienie (w tym udziały w spółkach) nie będą podlegały doliczeniu do spadku, a zatem w przypadku wystąpienia z roszczeniami z tytułu zachowku – pod uwagę brany będzie tylko majątek, którym faktycznie dysponował spadkodawca (oczywiście wraz z doliczeniami, o których stanowi Kodeks cywilny). Natomiast, co istotne, majątek przekazany fundacji pozostanie całkowicie wolny od potencjalnych roszczeń.

Tym samym, pod ochroną pozostanie przekazany fundacji majątek, w tym w szczególności udziały w spółce, której wspólnikiem pozostanie fundacja rodzinna. Przykładowo zatem, jeśli spadkodawca miał dwójkę dzieci, które nie zostały powołane do spadku, każde z nich może domagać się połowy swojego udziału w spadku, a zatem 1/6 majątku spadkodawcy. Gdyby zatem majątek ten wynosił jedynie udziały w spółkach warte 10 mln złotych, każde z nich mogłoby domagać się 1,7 mln złotych (1/6 z 10 mln). Natomiast, w sytuacji gdy udziały te zostały przekazane fundacji co najmniej 10 lat przed śmiercią spadkodawcy, owa część majątku (1/6) będzie obliczana z tego co pozostało u spadkodawcy (bez doliczenia owych 10 mln złotych). Mimo zatem, że roszczenie z tytułu zachowku wciąż uprawnionym przysługuje, jego wymiar praktyczny został zminimalizowany z uwagi na powołanie do życia fundacji rodzinnej i przekazanie jej majątku.

Sposób na dziedziczenie przez partnera

Polskie prawo spadkowe zapewnia dziedziczenie majątku przez małżonka, ale nie czyni tego w stosunku do partnera. Fundacja rodzinna może okazać się remedium na tę ustawodawczą lukę.

Dzięki powołaniu do życia fundacji rodzinnej i przekazaniu jej majątku, partnerzy mogą doprowadzić do przekazania sobie wzajemnie majątku, z pominięciem członków ich rodzin, którzy – jako spadkobiercy ustawowi – byliby powołani do spadku z mocy ustawy. W szczególności zapewnia ochronę przed zachowkiem, a także konsekwencjami sytuacji, w której w ogóle nie sporządzono testamentu bądź testament podważono.

Nadto, przekazanie partnerowi majątku za pośrednictwem fundacji rodzinnej w miejsce przekazania go drogą sporządzenia testamentu może okazać się korzystniejszym rozwiązaniem ze względów podatkowych. W takiej sytuacji opodatkowanie nie będzie dotyczyło całego majątku przekazanego spadkobiercy, a jedynie wypłat dokonywanych z fundacji rodzinnej na rzecz partnera.