Zgodnie z maksymą „lepiej zapobiegać niż leczyć” pragniemy zwrócić uwagę na niedawny wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego (NSA) potwierdzający odpowiedzialność byłych członków zarządu za zaległości podatkowe spółki pomimo przeprowadzenia kontroli podatkowej i wydania decyzji określającej zobowiązanie w podatku VAT po zaprzestaniu pełnienia funkcji zarządczych.

Na wynik sprawy niebagatelny wpływ miała należyta staranność… a raczej jej brak, na co szczególnie zwróciliśmy uwagę w poniższym tekście. W efekcie brak odpowiedzialności członków zarządu za zobowiązania spółki po zaprzestaniu pełnienia przez nich funkcji okazał się iluzją.

Dnia 17 listopada 2022 roku, przed Naczelnym Sądem Administracyjnym (NSA), zapadł wyrok oddalający skargę podatnika od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (WSA) w Szczecinie z dnia 5 lutego 2020 r., sygn. akt I SA/Sz 726/19 w sprawie ze skargi na decyzję Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Szczecinie w przedmiocie odpowiedzialności osób trzecich za zaległości podatkowe spółki.

Wyrok wywiera z jednej strony niebagatelny skutek dla stron postępowania (odpowiedzialność solidarna członków zarządu za zaległości spółki w wysokości ok 15 mln. zł), stanowiąc także sygnał ostrzegawczy dla pozostałych organów zarządczych w spółkach kapitałowych.

Odpowiedzialność osób trzecich za zaległości podatkowe spółki – postępowanie przez organami podatkowymi

Sprawa dotyczyła dwóch byłych członków zarządu spółki kapitałowej, którzy sprawowali swoje funkcję przez dekadę, do 2016 r. W 2017 r. zostało przeprowadzone w spółce postępowanie kontrolne, w wyniku, którego określono zobowiązanie podatkowe od towarów i usług za miesiące maj-grudzień 2013 r., a następnie doręczono spółce decyzję określającą wysokość zobowiązania w VAT. Wszczęte postępowanie egzekucyjne okazało się bezskuteczne, dlatego też organ podatkowy wszczął postępowanie wobec członków zarządu spółki w sprawie orzeczenia ich solidarnej odpowiedzialności za zobowiązania spółki w zakresie należności z tytułu podatku od towarów i usług za 2013 r.

Członkowie zarządu bronili stanowiska, iż w przedmiotowej sprawie brak jest podstaw do orzeczenia ich solidarnej odpowiedzialności, ponieważ nie zostały spełniono przesłanki określone w ordynacji podatkowej warunkujące taką odpowiedzialność.

Jak wskazał organ podatkowy, członkowie zarządu w okresie, kiedy upływał termin płatności przedmiotowych zobowiązań podatkowych (w odniesieniu do okresów, w których miały miejsce zdarzenia gospodarcze, których dotyczyła decyzja wymiarowa), pełnili funkcję w zarządzie spółki. Jak wskazał organ podatkowy, skoro termin płatności wskazanych zobowiązań upływał w czasie pełnienia obowiązków przez członka zarządu, a podatek we właściwej wysokości nie został zapłacony, to przekształciły się one w zaległości podatkowe i został spełniony warunkujący odpowiedzialność podatkową.

Organ podatkowy odnosząc się do braku winy członka zarządu z zakresie niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości lub niewszczęcia postępowania zapobiegawczego ogłoszeniu upadłości z uwagi na to, że decyzję określającą spółce zobowiązania w podatku od towarów i usług wydano i doręczono spółce po zaprzestaniu pełnienia przez niego funkcji członka zarządu, wskazał, że

członek zarządu spółki kapitałowej nie może zasłaniać się tym, że wiedzę o istnieniu zobowiązania w podatku od towarów i usług powziął dopiero po wydaniu decyzji określającej jego wysokość, skoro zobowiązanie to powstaje z mocy prawa. Niewiedza co do faktycznych zobowiązań spółki, nie stanowi okoliczności zwalniającej członka zarządu z odpowiedzialności za zaległości podatkowe spółki.

W ocenie organu podatkowego o braku winy członka zarządu w zgłoszeniu wniosku o ogłoszenie upadłości we właściwym czasie w rozumieniu przepisów odnoszących się do odpowiedzialności podatkowej członków zarządu spółek kapitałowych można mówić, gdy z przyczyn od siebie niezależnych członek zarządu nie ma możliwości działania za spółkę, np. gdy wbrew jego woli został odsunięty od prowadzenia spraw spółki. Brak wiedzy członka zarządu odnośnie faktycznych zobowiązań spółki nie ma więc wpływu na ocenę istnienia przesłanki zwalniającej członka zarządu z odpowiedzialności za zaległości podatkowe spółki. Brak w tym zakresie wiedzy członka zarządu obciąża go jako osobę uprawnioną i zobowiązaną do prowadzenia spraw spółki. Natomiast dokonywanie przez zarząd niezgodnych z prawem rozliczeń nie dowodzi braku winy w niezgłoszeniu wniosku. Osoba prawna, a następczo członkowie zarządu, ponoszą ryzyko wykreowania nierzetelnej sytuacji podmiotu w sferze prawa podatkowego.

Ważny fragment

Członek zarządu, jest zatem następczo odpowiedzialny za niezgodny z rzeczywistością stan w sferze podatkowej, skorygowany w późniejszym czasie przez organy podatkowe (tak, jak to miało miejsce w przypadku Spółki) i ponosi ryzyko subsydiarnej odpowiedzialności finansowej za te zobowiązania.

Skorzystaj z naszych usług w zakresie: Procedury podatkowe
Dowiedz się więcej

Solidarna odpowiedzialność członka zarządu spółki za zaległości podatkowe spółki – WSA po stronie organów podatkowych

Sprawa po złożeniu środka odwoławczego przez byłego członka zarządu trafiła do sądu, gdzie WSA utrzymał niekorzystną dla niego decyzję.

Jak wskazał Sąd, w badanej sprawie wystąpiły obie pozytywne przesłanki warunkujące orzeczenie w przedmiocie solidarnej odpowiedzialności członka zarządu spółki za zaległości podatkowe spółki, tj. podatnik wchodził w skład zarządu spółki (pełnił funkcję wiceprezesa zarządu) w czasie, gdy upływał termin płatności zobowiązań podatkowych tej spółki, zaś przeprowadzona egzekucja z majątku spółki okazała się bezskuteczna.

Jedyną więc drogą w zakresie uniknięcia odpowiedzialności przez członka zarządu było wykazanie, że wystąpiła którakolwiek z okoliczności uwalniających go od tej odpowiedzialności, co w niniejszej sprawie nie zostało stwierdzone.

Ważny fragment

Jak wskazał Sąd, członek zarządu ponosi odpowiedzialność, kiedy obowiązku w zakresie złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości lub wszczęcia postępowania układowego nie wypełnił w terminie lub też ponosi winę za jego niewypełnienie.

W każdym przypadku należy zatem ustalić, że taki obowiązek w ogóle na członku zarządu ciążył oraz kiedy powinien być dopełniony.

Choć „przeniesienie” odpowiedzialności podatkowej na członków zarządu spółki należy traktować jako wyjątkowy instrument, to w celu ustalenia „czasu właściwego do zgłoszenia wniosku”, należy ustalić moment, kiedy zarząd spółki, przy dołożeniu należytej staranności, mógł uzyskać wiedzę o tym, iż spółka stała się niewypłacalna i w sposób trwały zaprzestała płacenia długów, a jej majątek nie wystarczał na ich zaspokojenie.

Sąd w podsumowaniu uzasadnienia jednoznacznie wskazał, że oceniając kwestię braku winy członka zarządu w niezgłoszeniu wniosku o ogłoszenie upadłości, charakter prawny funkcji członka zarządu wiąże się ze zwiększonym zakresem odpowiedzialności, w tym odpowiedzialności za skutki działań kierowanej spółki.

Ważny fragment

Członkowie zarządu, będąc uprawnieni i zobowiązani do kontrolowania stanu finansów i majątku spółki, w sytuacji, gdy spółka nie jest w stanie zaspokoić wszystkich swoich zobowiązań, mają obowiązek zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości.

Jeżeli członek zarządu nie wykona tego obowiązku, aby uwolnić się od odpowiedzialności za zobowiązania spółki, powinien wykazać, że pomimo należytej staranności obiektywnie zaistniały przyczyny, które uniemożliwiły mu podjęcie działań zmierzających do wszczęcia postępowania upadłościowego lub układowego.

Wskazano również, że w sprawie dotyczącej odpowiedzialności członka zarządu za zaległości podatkowe spółki, badaniu nie podlega świadomość członka zarządu odnośnie do posługiwania się przez spółkę nierzetelnymi fakturami. Kwestia ta ma znaczenie dla oceny prawa do odliczenia podatku naliczonego od podatku należnego. Jest więc ona przedmiotem badania w postępowaniu wymiarowym dotyczącym określenia zobowiązania podatkowego spółki w prawidłowej wysokości. W sprawie zaś dotyczącej przeniesienia na członka zarządu odpowiedzialności za zaległości podatkowe spółki, kwestia ta nie ma znaczenia, co pozbawia członków zarządu potencjalnej „linii obrony” w postaci możliwości powołania się na niewiedzę co do naruszeń prawa podatkowego.

Powyższe stanowisko organu podatkowego i Sądu I instancji podzielił Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 17 listopada 2022 r. o sygn. akt III FSK 1983/21.

Wyrok jest prawomocny, a tezy orzeczenia znajdują aktualność w dzisiejszym stanie prawnym, pomimo wydania go na gruncie poprzedniego brzmienia ordynacji podatkowej i ustaw związanych z upadłością i restrukturyzują.

POBIERZ RAPORT: Należyta staranność coraz ważniejsza. Kryterium należytej staranności w podatkowych interpretacjach indywidualnych w latach 2018-2022

Zarówno przytaczane orzeczenie NSA, jak i poprzednie, na których opierał się WSA, a odnoszące się do odpowiedzialności członków zarządu za zobowiązania podatkowe spółek kapitałowych mają jeden wspólny mianownik. Jest nim „należyta staranność”, a konsekwencją braku jej dochowania przyjęcie odpowiedzialności majątkiem osobistym za zaległości podatkowe spółki. Należy ponownie więc wskazać, że „należyta staranność podatkowa” to podstawowy instrument, który zmniejsza zagrożenie związane z nieprawidłowościami podatkowymi podczas pełnienia funkcji zarządczych w spółkach kapitałowych. Przygotowanie procedur podatkowych bez pomocy specjalistów z obszaru „należytej staranności podatkowej” może powodować szereg komplikacji i zagrożeń, dlatego warto rozważyć skorzystanie z zewnętrznego wsparcia.

WSPÓŁAUTOR: Patryk Kanigowski, Konsultant, Aplikant radcowski, Bieżące doradztwo podatkowe

Porozmawiajmy o Twoich wyzwaniach

Świadczymy usługi w zakresie Procedury podatkowe

Skontaktujemy się z Tobą w najbliższym dniu roboczym aby porozmawiać o Twoich potrzebach i dopasować do nich naszą ofertę.

Skontaktuj się

Skontaktuj się

Poproś o kontakt

Niniejsza publikacja została sporządzona z najwyższą starannością, jednak niektóre informacje zostały podane w formie skróconej. W związku z tym artykuły i komentarze zawarte w „Newsletterze” mają charakter poglądowy, a zawarte w nich informacje nie powinny zastąpić szczegółowej analizy zagadnienia. Wobec powyższego Grant Thornton nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek straty powstałe w wyniku czynności podjętych lub zaniechanych na podstawie niniejszej publikacji. Jeżeli są Państwo zainteresowani dokładniejszym omówieniem niektórych kwestii poruszonych w bieżącym numerze „Newslettera”, zachęcamy do kontaktu i nawiązania współpracy. Wszelkie uwagi i sugestie prosimy kierować na adres jacek.kowalczyk@pl.gt.com.