Podsumowanie
- Umowa pożyczki, która została udzielona przez podatnika VAT w ramach prowadzonej przez niego działalności gospodarczej, jest opodatkowana podatkiem od towarów i usług.
- Niemniej Ustawa VAT przewiduje zwolnienie od podatku dla pożyczek opodatkowanych VAT.
- Pożyczki niepodlegające VAT są opodatkowane podatkiem do czynności cywilnoprawnych – stawka podatku wynosi 0,5% kwoty lub wartości pożyczki.
przez umowę pożyczki udzielający pożyczki zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości).
Z istoty umowy pożyczki nie wynika fakt jej odpłatności. Przepisy umożliwiają zawarcie umowy pożyczki, która nie będzie obligowała pożyczkobiorcy do zapłaty odsetek lub innej formy wynagrodzenia na rzecz pożyczkodawcy.
Kiedy pożyczka jest opodatkowana VAT?
Zakres czynności opodatkowanych podatkiem od towarów i usług określa art. 5 ust. 1 pkt 1 Ustawy VAT, zgodnie z którym opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.
Aby uznać dane świadczenie za odpłatne, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a odbiorcą, a w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie.
Ważny fragment
W przypadku oprocentowanej umowy pożyczki mamy niewątpliwie do czynienia z czynnością odpłatną.
Stosownie do art. 8 ust. 1 Ustawy VAT przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów.
Zatem każde świadczenie niebędące dostawą towarów, stanowi co do zasady, usługę w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług.
Ważny fragment
Niemniej, nie każda czynność stanowiąca dostawę towarów lub świadczenie usług podlega opodatkowaniu podatkiem VAT. Aby dana czynność podlegała opodatkowaniu tym podatkiem musi zostać wykonana przez podatnika podatku od towarów i usług. Główny „ciężar” oceny, czy odpłatne udzielenie pożyczki podlega VAT, sprowadza się w praktyce do ustalenia, czy pożyczkodawca udzielając jej działa w charakterze podatnika VAT.
W niedawno wydanej interpretacji indywidualnej z dnia 31 sierpnia 2022 r. o sygn. 0111-KDIB3-1.4012.414.2022.4.WN organ wskazał, że
czynności polegające na udzielaniu pożyczek pieniężnych podlegających oprocentowaniu stanowią odpłatne świadczenie usług i podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Udzielanie pożyczek przez podatnika podatku od towarów i usług spełnia przesłanki uznania tych czynności za podlegające opodatkowaniu, niezależnie od częstotliwości i celu ich udzielenia, czy statusu nabywcy. Udzielanie bowiem pożyczek przez podmiot prowadzący działalność gospodarczą, w związku z jej prowadzeniem, można identyfikować i zaliczać do zawodowej płaszczyzny jednostki, a więc uznać za rodzącą obowiązki w podatku od towarów i usług, nawet gdy te czynności nie znajdują się w jej zakresie przedmiotowym.
Warto dodać, że w opisywanej sprawie stronami umowy były podmioty powiązane.
Analogiczne stanowisko zajął również Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji z dnia 16 grudnia 2021 r., sygn. 0114-KDIP1-1.4012.685.2021.2.MM, w której organ wskazał,
że czynność polegająca na udzieleniu oprocentowanej pożyczki przez Wnioskodawcę na rzecz Pożyczkobiorcy (niezależnie od tego czy w przedmiocie działalności Wnioskodawcy w KRS/w umowie Spółki figuruje udzielanie pożyczek, kredytów czy inna tego typu działalność), stanowi odpłatne świadczenie usług, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy i podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na mocy przepisu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy.
Powyższe przykłady sygnalizują zajmowanie przez organy podatkowe ostatnimi czasy podejścia generalnie pozwalającego traktować pożyczki udzielone odpłatnie (oprocentowane) jako opodatkowane VAT. Nie zawsze było to regułą; nawet Naczelny Sąd Administracyjny wydawał wyroki, w których stwierdzał, że jeżeli udzielenie pożyczki następowało jednorazowo i pożyczkodawcą był podmiot powiązany, taka działalność nie podlega VAT – o czym pisaliśmy w artykule Opodatkowanie pożyczek VAT nie dla podmiotów powiązanych?
Jednocześnie, zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 38 Ustawy VAT, zwalnia się od podatku usługi udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu usług udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych, a także zarządzanie kredytami lub pożyczkami pieniężnymi przez kredytodawcę lub pożyczkodawcę. Tym samym, umowa pożyczki podlegająca podatkowi VAT, nie powoduje powstania VAT należnego.
Kiedy pożyczka jest opodatkowana PCC?
Podmioty zawierające umowę pożyczki powinny również mieć na uwadze możliwość wystąpienia obowiązku w podatku od czynności cywilnoprawnych.
Zgodnie bowiem z art. 1 pkt 1 lit. b Ustawy PCC, podatkowi podlega umowa pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku.
W myśl art. 6 ust. 1 pkt 7 Ustawy PCC – podstawę opodatkowania stanowi, przy umowie pożyczki, kwota lub wartość pożyczki, a w przypadku umowy określającej, że wypłata środków pieniężnych nastąpi niejednokrotnie i ich suma nie jest znana w chwili zawarcia umowy – kwota każdorazowej wypłaty środków pieniężnych.
Zatem co do zasady, opodatkowaniu PCC polegają nie tylko pożyczki udzielone odpłatnie, ale również te, które zostały udzielone nieodpłatnie. Stawka podatku wynosi 0,5% wartości pożyczki. Na podstawie art. 4 pkt 7 Ustawy PCC, ciężar zapłaty podatku ponosi pożyczkobiorca.
Należy jednak zwrócić uwagę na art. 2 Ustawy PCC, w którym ustawodawca przewidział wyłączenia z zakresu opodatkowania. W świetle pkt 4 wskazanego przepisu, nie podlegają podatkowi czynności cywilnoprawne, inne niż umowa spółki i jej zmiany:
- w zakresie, w jakim są opodatkowane podatkiem od towarów i usług,
- jeżeli przynajmniej jedna ze stron jest zwolniona od podatku od towarów i usług z tytułu dokonania tej czynności (…)
Ważny fragment
Warunkiem zastosowania powyższego wyłączenia jest więc podleganie określonej czynności opodatkowaniu podatkiem VAT (w tym zwolnieniu z podatku), nie natomiast sama okoliczność, że strony umowy pożyczki posiadają status podatnika VAT.
Takie stanowisko jest również regularnie potwierdzane przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej, przykładowo w interpretacji indywidualnej z dnia 31 sierpnia 2022 r. o sygn. 0111-KDIB2-2.4014.165.2022.3.DR stwierdzono,
że skoro udzielona Zainteresowanemu będącemu stroną postępowania pożyczka jest zwolniona z opodatkowania na podstawie przepisów ustawy o podatku od towarów i usług, to w analizowanej sprawie ma zastosowanie art. 2 pkt 4 lit. b) ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych. W rezultacie na Zainteresowanym będącym stroną postępowania, z tytułu zawarcia ww. umowy pożyczki, nie ciąży obowiązek podatkowy w podatku od czynności cywilnoprawnych.
Jakie są inne skutki podatkowe udzielenia pożyczki?
W przypadku pożyczek nieoprocentowanych, pożyczkobiorcy muszą również pamiętać o ewentualnym rozpoznaniu przychodu z tytułu nieodpłatnego świadczenia. Dotyczy to zarówno podatników PIT oraz CIT. Niniejsze zagadnienie zostanie przez nas niebawem poruszone w kolejnym artykule.
Podsumowując, pożyczki niepodlegające VAT są opodatkowane podatkiem od czynności cywilnoprawnych, wedle stawki 0,5% wartości pożyczki (ciężar zapłaty podatku ponosi pożyczkobiorca). Obecnie stanowisko organów podatkowych w przedmiocie pożyczek odpłatnych (oprocentowanych) wydaje się korzystne, co do zasady pozwalając uznać za prawidłowe podleganie tych pożyczek VAT, nie PCC. To, z uwagi na zwolnienie z podatku, skutkuje efektywnym brakiem obciążeń podatkowych. Nie ma jednak gwarancji zmiany tego stanowiska w przyszłości.
Należy mieć bowiem na względzie interpretacje wydawane przez organy podatkowe w latach poprzednich oraz zapadłe na ich tle wyroki sądów administracyjnych. Kontrowersje wzbudzał fakt kiedy należy uznać usługę udzielenia pożyczki za czynność opodatkowaną podatkiem VAT. Na tym tle szczególnie wysokie ryzyko wystąpienia opodatkowania PCC budziła kwestia incydentalnych pożyczek udzielonych podmiotom powiązanym, bez zamiaru dokonywania ich w dalszej przyszłości w ramach zorganizowanej działalności. Warto więc pomyśleć o zabezpieczeniu skutków podatkowych umowy pożyczki własną interpretacją indywidualną.
Zapraszamy do kontaktu z ekspertami Grant Thornton w zakresie zarówno analizy postanowień umownych jak i pomocy w sporządzeniu wniosku o interpretację indywidulną w przedmiotowych sprawach.
WSPÓŁAUTOR: Jakub Babańczyk, Konsultant, Bieżące doradztwo podatkowe
