Obowiązki wynikające z EUDR obejmą de facto wszystkich uczestników łańcuchów dostaw niektórych towarów będących pochodnymi bydła, kakao, kawy, palmy olejowej, kauczuku, soi oraz drewna.
Spis treści
Podstawa oraz zakres nowych obowiązków EUDR
EUDR (European Union Deforestation Regulation) to potoczne określenie Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego I Rady (UE) 2023/1115 z dnia 31 maja 2023 r. w sprawie udostępniania na rynku unijnym i wywozu z Unii niektórych towarów i produktów związanych z wylesianiem i degradacją lasów oraz uchylenia rozporządzenia (UE) nr 995/2010.
Intencją EUDR jest zminimalizowanie wpływu UE na wylesianie i degradację lasów na całym świecie, a także zmniejszenie wkładu UE w emisje gazów cieplarnianych i globalną utratę różnorodności biologicznej.
W tym celu EUDR ustanawia przepisy regulujące wprowadzanie do obrotu i udostępnianie na rynku unijnym, a także wywóz z UE, określonych towarów. Nie będą one mogły zostać wprowadzane do obrotu ani udostępniane na rynku UE ani z niego wywożone, o ile nie spełniają następujących warunków:
- nie powodują wylesiania;
- zostały wyprodukowane zgodnie z właściwymi przepisami kraju produkcji; oraz
- przedłożono w ich sprawie oświadczenie o należytej staranności.
Towary objęte EUDR
EUDR wprowadza katalog tzw. odnośnych towarów obejmujący bydło, kakao, kawę, palmę olejową, kauczuk, soję oraz drewno.
Ważny fragment
Obowiązki wynikające z EUDR dotyczą jednak tzw. odnośnych produktów, które zostały wymienione w załączniku I do EUDR i stanowią pochodne odnośnych towarów.
Ocena w zakresie podlegania pod obowiązki wynikające z EUDR powinna się zatem rozpocząć od analizy Załącznika I do EUDR (zawierającego listę kodów CN) i powinna dalej zmierzać do weryfikacji, czy znajdują się w nim towary, którymi obraca dany podmiot w ramach swojej działalności gospodarczej. Załącznik zawiera kilka mniej oczywistych pozycji, w szczególności w zakresie towarów pochodnych z drewna (np. książki i gazety), zatem zasadność takiej analizy powinna dotyczyć szerokiego zakresu podmiotów.
Google news
Bądź na bieżąco ze zmianami w prawie, podatkach i księgowości! Zaobserwuj nas w Wiadomościach Google
Kogo dotyczy EUDR?
Regulacje EUDR dotyczą wszystkich uczestników łańcucha dostaw odnośnymi produktami (wymienionymi w Załączniku I do EUDR) na obszarze UE (a de facto również m.in. producentów z krajów trzecich, którzy zostaną przymuszeni do pomocy w realizacji wynikających z EUDR obowiązków).
W pierwszej kolejności EUDR wprowadza kategorię tzw. „podmiotów”, zdefiniowanych jako wprowadzających odnośne produkty do obrotu (udostępniających je na rynku unijnym po raz pierwszy) oraz wywożących towar poza UE. Co istotne, za podmiot wprowadzający odnośne produkty do obrotu, w przypadku gdy ich importu na obszar UE dokonuje podmiot z siedzibą poza UE, EUDR uznaje pierwszy mający siedzibę w UE podmiot udostępniający takie odnośne produkty na rynku.
W rezultacie, z nabyciem statusu „podmiotu”, będzie wiązała się:
1. dostawa (odpłatna lub nieodpłatna) odnośnych produktów wymienionych w Załączniku I do EUDR:
- wyprodukowanych we własnym zakresie,
- nabytych od podmiotu z siedzibą w kraju spoza UE, który dokonał ich importu,
2. import (dopuszczenie towarów do obrotu w UE) i eksport (w ramach procedury wywozu) towarów wymienionych w Załączniku I do EUDR.
Drugą kategorię stanowią „podmioty handlowe” i tworzą ją wszyscy uczestnicy łańcucha dostaw inni niż „podmiot”, którzy w ramach swojej działalności handlowej udostępniają odnośne produkty na rynku. Zwrot „udostępnianie na rynku” należy rozumieć jako każde odpłatne lub nieodpłatne dostarczanie odnośnego produktu do celów dystrybucji, konsumpcji lub używania na rynku unijnym w ramach działalności handlowej.
Jakie obowiązki wynikają z EUDR?
Zakres tych obowiązków wyznacza przede wszystkim rola i miejsce, jaki zajmuje dany podmiot w łańcuchu dostaw odnośnymi produktami (wymienionymi w Załączniku I do EUDR), tj. czy należy do kategorii „podmiotów” czy „podmiotów handlowych”. Żadne obowiązki nie spoczywają natomiast na ostatecznych konsumentach odnośnych produktów.
Szerszy zakres obowiązków dotyczy „podmiotów”. Przed wprowadzeniem odnośnych produktów do obrotu (lub przed ich wywozem), powinny one dochować należytej staranności zmierzającej do wykazania, że produkty te nie powodują wylesiania oraz zostały wyprodukowane zgodnie z właściwymi przepisami kraju produkcji.
Należyta staranność obejmuje:
- gromadzenie informacji, danych i dokumentów uwzględniających opis i ilość odnośnych produktów, kraj produkcji, geolokalizację działek produkcji odnośnych towarów, dane producenta i dostawców oraz informacje rozstrzygające, że odnośne produkty nie powodują wylesiania i zostały wyprodukowane zgodnie z przepisami kraju produkcji;
- ocenę ryzyka, czy odnośne produkty są niezgodne z wymogami EUDR obejmującej m.in. kategorię ryzyka przypisaną do kraju produkcji (Komisja Europejska ustanowi system oceny według kategorii wysokiego, standardowego i niskiego ryzyka), powszechność wylesiania oraz obecność ludności rdzennej w kraju produkcji, czy złożoność łańcucha dostaw;
- w razie zaistnienia ryzyka niezgodności odnośnych towarów z wymogami EUDR konieczne będzie podjęcie środków zmniejszających to ryzyko, m.in. sprowadzających się do uzyskania dodatkowych informacji, danych lub dokumentów czy przeprowadzenia niezależnych badań lub audytów.
Przed wprowadzeniem odnośnych produktów do obrotu (lub przed ich wywozem) konieczne będzie również przedłożenie oświadczenia o należytej staranności obejmującego część zgromadzonych informacji (pkt 1), dane identyfikujące „podmiot” oraz oświadczenie o niestwierdzeniu ryzyka niezgodności odnośnych produktów z EUDR. Oświadczenie będzie składane za pomocą Systemu Informacyjnego EUDR.
W celu dochowania należytej staranności „podmioty” będą także obowiązane do wprowadzenia i aktualizacji procedur i środków, aby zapewnić zgodność odnośnych produktów z wymogami EUDR.
Ważny fragment
Z kolei w przypadku „podmiotów handlowych” zakres ich obowiązków uzależniony jest również od ich przynależności do kategorii MŚP (mikro, małych i średnich przedsiębiorców). Co istotne, klasyfikacji pod tym kątem należy dokonać w oparciu o progi wyznaczone w ustawodawstwie unijnym, a nie przepisami Prawa przedsiębiorców.
Obowiązki „podmiotów handlowych” niebędących MŚP (a więc dużych przedsiębiorców) są w istocie zbieżne z przedstawionymi powyżej obowiązkami „podmiotów”. Węższy zakres obowiązków dotyczy natomiast „podmiotów handlowych” będących MŚP – ogranicza on do zgromadzenia informacji, że odnośne produkty, które zamierzają udostępnić na rynku nie powodują wylesiania, zostały wyprodukowane zgodnie z właściwymi przepisami kraju produkcji, numeru referencyjnego złożonego oświadczenia o należytej staranności oraz informacji dotyczących dostawców.
Warto podkreślić, że EUDR zawiera również kilka uproszczeń uzależnionych od posiadania statusu MŚP.
System Informacyjny EUDR
Od 6 listopada 2024 r. dostępna jest możliwość rejestracji w Systemie Informacyjnym EUDR. Docelowo system będzie służył składaniu oświadczeń o należytej staranności przez podmioty zobowiązane. System umożliwi również ich sporządzanie – m.in. poprzez wybór rodzaju produktu, określenie jego parametrów, takich jak ilość czy objętość, a także wskazanie dokładnego pochodzenia produktów. Lokalizację można określić, rysując obszary na mapie lub podając współrzędne (zarówno pojedyncze, jak i zbiorcze). System pozwali także na przeglądanie oraz zarządzanie złożonymi oświadczeniami.
Kary za niewywiązywanie się z obowiązków przewidzianych w EUDR
Kary wynikające z nieprzestrzegania obowiązków wynikających z EUDR obejmują m.in.:
- grzywnę stanowiącą do 4% łącznego rocznego obrotu osiągniętego przez podmiot lub podmiot handlowy w UE w roku finansowym poprzedzającym decyzję o nałożeniu grzywny,
- konfiskatę odnośnych produktów lub dochodów uzyskanych z transakcji obejmujących odnośne produkty,
- czasowy zakaz wprowadzania do obrotu (wywozu) lub udostępniania odnośnych towarów i odnośnych produktów na rynku, w przypadku poważnego naruszenia lub powtarzających się naruszeń.
Przesunięcie terminu wejścia w życie kluczowych obowiązków o 12 miesięcy
Zgodnie z pierwotnym założeniem zasadnicza część obowiązków wynikających z EUDR miała stać się wiążąca począwszy od 30 grudnia 2024 r. (dla części mikro i małych przedsiębiorców – od 30 czerwca 2025 r.).
W dniu 2 października 2024 r. Komisja Europejska wyszła jednak z propozycją przesunięcia terminu wejścia w życie rozporządzenia EUDR o 12 miesięcy. Wymagała ona jednak zatwierdzenia przez Radę UE oraz Parlament Europejski, co nastąpiło odpowiednio 16 października i 14 listopada 2024 r.
Ważny fragment
Nowe obwiązki zaczną zatem obowiązywać od dnia 30 grudnia 2025 r. (od dnia 30 czerwca 2026 r. w przypadku mikro i małych przedsiębiorstw).
Dodatkowy czas warto przeznaczyć na szczegółową analizę swoich obowiązków i wdrożenie adekwatnych procedur wewnętrznych umożliwiających zadośćuczynienie obowiązkom wynikającym z EUDR, ale również na rejestrację i zapoznanie się z systemem informatycznym służącym składaniu oświadczeń o należytej staranności.
Jakkolwiek weryfikacja podlegania obowiązkom EUDR (zbadanie Załącznika I do EUDR) nie jest skomplikowana, to bardziej problematyczne staje się prawidłowe określenie zakresu tych obowiązków. Pozostaje on bowiem uzależniony nie tylko od miejsca danego podmiotu w łańcuchu dostaw, ale również jego statusu jako MŚP (w tym ze względu na stosowane uproszczenia). Niewiadomą pozostają również praktyczne aspekty dochowania należytej staranności, w szczególności jeżeli chodzi o podejście właściwych organów do środków podjętych przez obowiązane podmioty.
AUTOR: Sebastian Kopacz, Senior konsultant, Doradca podatkowy, Bieżące doradztwo podatkowe
