Fundacje rodzinne w Polsce – aktualne regulacje
Na gruncie obecnych przepisów fundacje rodzinne działają jako nowe w polskim porządku prawnym osoby prawne służące gromadzeniu i zarządzaniu majątkiem przez kolejne pokolenia. Przepisy, wprowadzone w 2023 roku, inspirowane były podobnymi rozwiązaniami stosowanymi w innych krajach Europy, jak np. Niemcy czy Austria. Fundacje rodzinne w Polsce mają na celu nie tylko ochronę majątku, ale również jego pomnażanie i zarządzanie nim w sposób zgodny z wolą fundatora. Obecne regulacje przewidują, że fundacja rodzinna może prowadzić działalność gospodarczą, ale w ograniczonym zakresie, co ma na celu uniknięcie ryzyka związanego z nadmiernym zaangażowaniem w działalność komercyjną. Kluczowym benefitem podatkowym jest zwolnienie dochodów fundacji rodzinnej z podatku dochodowego od osób prawnych (CIT), pod warunkiem prowadzenia działalności w granicach ustawowych. Wypłaty na rzecz beneficjentów (będących osobami najbliższymi dla spadkodawcy) są natomiast opodatkowane stawką 15%, co czyni fundacje konkurencyjnym narzędziem w porównaniu do bezpośredniego przekazywania majątku w drodze dziedziczenia czy darowizn.
Google news
Bądź na bieżąco ze zmianami w prawie, podatkach i księgowości! Zaobserwuj nas w Wiadomościach Google
Jakie zmiany dotyczące fundacji rodzinnych proponowało Ministerstwo Finansów?
Zapowiedzi Ministerstwa Finansów obejmowały kilka istotnych zmian, które miały na celu „uszczelnienie” funkcjonowania fundacji rodzinnych. Przedstawione poniżej propozycje wywołały szeroką debatę i liczne kontrowersje.
1. 15-letni okres karencji dla sprzedaży majątku wniesionego do fundacji
Jednym z najbardziej kontrowersyjnych pomysłów było wprowadzenie wymogu 15-letniego okresu karencji przy sprzedaży majątku wniesionego do fundacji. Dochody z takich transakcji (dokonanych przed upływem okresu karencji) miałyby być opodatkowane stawką 19%. W praktyce oznaczałoby to zamrożenie możliwości zbywania majątku, co osłabiłoby elastyczność zarządzania aktywami fundacji, a niezwykle długi bo 15-letni horyzont czasowy uniemożliwiałby strategiczne zarządzanie aktywami. Co więcej, w przypadku nieruchomości rozwiązanie to byłoby bardziej restrykcyjne niż ogólne przepisy dla osób fizycznych, gdzie sprzedaż nieruchomości jest zwolniona z podatku po 5 latach od ich nabycia.
2. Rozszerzenie zastosowania daniny solidarnościowej
Ministerstwo planowało, aby świadczenia wypłacane przez fundację rodzinną beneficjentom były wliczane do podstawy obliczenia daniny solidarnościowej, co oznaczałoby, iż wypłaty w wysokości powyżej miliona złotych na rzecz jednego beneficjenta obciążone byłyby dodatkowym opodatkowaniem w wysokości 4%. Wprowadzenie tego rozwiązania zwiększyłoby obciążenia podatkowe osób korzystających z fundacji, co stoi w sprzeczności z ideą wsparcia polskich przedsiębiorców i rodzin wielopokoleniowych oraz prowadziłoby do erozji systemu benefitów podatkowych, które zachęcać miały do tworzenia polskich fundacji rodzinnych – strategicznych ośrodków akumulacji polskiego kapitału.
3. Opodatkowanie przychodów z najmu
W ramach zaproponowanych zmian, dochody fundacji z najmu nieruchomości miałyby podlegać opodatkowaniu na zasadach ogólnych, co zlikwidowałoby ich dotychczasową preferencję podatkową. Taki krok zmniejszyłby atrakcyjność fundacji jako narzędzia inwestycyjnego na rynku nieruchomości.
4. Zaostrzenie sankcji za prowadzenie niedozwolonej działalności
Obecnie fundacje rodzinne podlegają 25% stawce CIT w przypadku prowadzenia działalności wykraczającej poza określone cele statutowe. W zapowiadanych zmianach sugerowano możliwość rozwiązania fundacji w przypadku naruszenia przepisów, co budzi obawy o stabilność i bezpieczeństwo inwestycji rodzinnych.
Fundacje rodzinne w roku 2025
Mimo, że Ministerstwo Finansów zapowiedziało zmiany już w połowie 2024 roku, a ich wejście w życie – od 1 stycznia 2025 r., to projekt ustawy nie ujrzał światła dziennego do końca listopada 2024 r., co oznacza, że przepisy ustawy o fundacji rodzinnej nie ulegną zmianie w kolejnym roku – zgodnie z zasadą stanowiącą, że w ciągu roku podatkowego nie wprowadza się zmian niekorzystnych dla podatników.
Powyższe oznacza, że dotychczasowe korzystne zasady opodatkowania, w szczególności w zakresie możliwości zbywania aktywów fundacji rodzinnej bez opodatkowania, braku daniny solidarnościowej i braku opodatkowania wynajmu – pozostaną w mocy w roku 2025.
Ocena propozycji Ministerstwa Finansów w zakresie funkcjonowania fundacji rodzinnych
Propozycje zmian przedstawione przez Ministerstwo Finansów w zakresie funkcjonowania fundacji rodzinnych budzą wiele wątpliwości, które mogą istotnie wpłynąć na ich postrzeganie i efektywność w Polsce. Planowane regulacje, choć teoretycznie mają na celu uszczelnienie systemu podatkowego, wydają się nieproporcjonalnie restrykcyjne i potencjalnie szkodliwe dla kluczowych założeń stojących za ideą fundacji rodzinnych. Krytyka tych propozycji dotyczy przede wszystkim ich wpływu na konkurencyjność fundacji, obciążenia podatkowe, stabilność prawną oraz złożoność administracyjną.
Pierwszym i najbardziej kontrowersyjnym elementem zmian jest wprowadzenie 15-letniego okresu karencji przy sprzedaży majątku wniesionego do fundacji. Zasada ta skutkowałaby znacznym ograniczeniem elastyczności zarządzania aktywami, co stoi w sprzeczności z potrzebami współczesnych przedsiębiorców. Fundacje rodzinne z założenia mają być narzędziem umożliwiającym efektywne i dynamiczne zarządzanie majątkiem rodzinnym, dostosowanym do zmieniających się warunków rynkowych. Tak długi okres karencji, znacznie dłuższy niż standardowe 5 lat obowiązujące przy sprzedaży nieruchomości przez osoby fizyczne, czy też 2 lat w przypadku reżimu holdingowego, może skutecznie zamrozić potencjał operacyjny fundacji, zmuszając fundatorów do poszukiwania alternatywnych rozwiązań za granicą. To z kolei osłabia konkurencyjność polskiej instytucji fundacji rodzinnych na tle innych jurysdykcji, takich jak Niemcy, Austria czy Luksemburg.
Krytyce podlega również planowane opodatkowanie przychodów z najmu nieruchomości oraz zaostrzenie sankcji za naruszenie zasad funkcjonowania fundacji. Obecne przepisy umożliwiają korzystanie z preferencyjnego opodatkowania przychodów z najmu, co czyni fundacje rodzinną konkurencyjnym narzędziem inwestycyjnym. Likwidacja tej preferencji zmniejszyłaby atrakcyjność fundacji jako wehikułu inwestycyjnego, ograniczając ich zastosowanie. Ponadto groźba rozwiązania fundacji w przypadku naruszenia zasad działalności wydaje się zbyt surowa, podważając poczucie bezpieczeństwa fundatorów i beneficjentów.
Kluczowym problemem pozostaje brak stabilności prawnej. Przedsiębiorcy potrzebują przewidywalnego otoczenia legislacyjnego, zwłaszcza w kontekście planowania sukcesji majątkowej. Tymczasem zapowiedzi zmian, które nie zostały poparte konkretnymi projektami ustaw, budzą niepewność i podważają zaufanie do polskiego systemu prawnego. Fundacje rodzinne, z definicji mające służyć długoterminowym celom, wymagają stabilnych ram prawnych, które pozwolą na efektywne zarządzanie majątkiem przez pokolenia.
Zapowiadane zmiany, mimo że nie weszły w życie, już teraz osłabiły zaufanie do polskiego systemu prawnego. Wprowadzenie restrykcji mogłoby skłonić przedsiębiorców do rejestracji fundacji w jurysdykcjach zagranicznych oferujących bardziej stabilne i przewidywalne warunki prawne. Polska instytucja fundacji rodzinnej miała być konkurencyjna na tle rozwiązań zachodnich, ale brak stabilności regulacyjnej podważa tę obietnicę i zaufanie do polskiej legislacji.
Przedsiębiorcy, którzy planowali wykorzystanie fundacji rodzinnych do zarządzania swoim majątkiem, mogą teraz zastanawiać się nad alternatywnymi rozwiązaniami. Wzrost niepewności prawnej może skłonić ich do poszukiwania bardziej stabilnych jurysdykcji, takich jak Luksemburg, Austria czy Malta, które oferują korzystne warunki dla fundacji rodzinnych. Długoterminowe skutki braku stabilności regulacyjnej mogą obejmować odpływ kapitału z Polski oraz zmniejszenie atrakcyjności kraju jako miejsca do prowadzenia działalności gospodarczej.
Tym samym, proponowane przez Ministerstwo Finansów zmiany w fundacjach rodzinnych w ich obecnym kształcie mogą istotnie ograniczyć potencjał tego rozwiązania w Polsce. Zamiast wspierać rozwój krajowych fundacji i promować ich atrakcyjność, wprowadzane restrykcje mogą zniechęcać przedsiębiorców do ich zakładania. Jeśli intencją ustawodawcy jest faktyczne wsparcie polskich rodzin i przedsiębiorstw, a także budowa polskiego kapitału, konieczne jest dostosowanie regulacji tak, aby były one bardziej przyjazne i konkurencyjne wobec zagranicznych rozwiązań.
Jak możemy pomóc?
Fundacja rodzinna może okazać się atrakcyjnym rozwiązaniem, które zarówno sukcesorom, jak i nestorom da poczucie bezpieczeństwa, a także uporządkowanej i przyjaznej kolejnym pokoleniom sukcesji na lata.
Zespół Kancelarii Prawnej Grant Thornton oferuje wsparcie w zakresie sukcesji biznesu, założenia fundacji rodzinnej, strukturyzacji podatkowej wniesienia aktywów do fundacji rodzinnej oraz planowania spadkowego.
- Fundacja rodzinna i jej organy
- Rola fundatora w fundacji rodzinnej
- Fundacja rodzinna w strukturze holdingowej
- Majątek fundacji rodzinnej
- Zmiany w instytucji zachowku już w 2023 r.
- Kto może być beneficjentem fundacji rodzinnej?
- Zasady odpowiedzialności członków zarządu fundacji rodzinnej
- Fundacja rodzinna – skutki podatkowe
- Jawność rejestru fundacji rodzinnych
- Fundacja rodzinna a nieruchomości – skutki podatkowe
- Rozwiązanie i likwidacja fundacji rodzinnej
- Ile kosztuje założenie fundacji rodzinnej?
- Fundacja rodzinna w testamencie
