Spis treści
- System rejestracji fundacji rodzinnych
- Obowiązki podatkowe dotyczące działalności rolniczej
- Sprawozdania finansowe
- Najem krótkoterminowy
- Opodatkowanie wkładów niepieniężnych
- Przystępowanie do zagranicznych podmiotów
- Inwestycje w kryptowaluty
- Inwestycje w obligacje Skarbu Państwa
- Zapowiadane zmiany legislacyjne i kontrole podatkowe
System rejestracji fundacji rodzinnych
Pierwszym problemem, na który zwrócono uwagę w interpelacjach, była czasochłonna rejestracja fundacji rodzinnych wynikająca z przypisania procesu rejestracji wyłącznie do kompetencji Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim.
W interpelacji nr 2931, posłanka A. Wojciechowska van Heukelom zwróciła uwagę na wynikające stąd opóźnienia w rozpatrywaniu wniosków oraz uciążliwość dotyczącą osobistego stawiennictwa w Piotrkowie Trybunalskim w celu przejrzenia akt rejestrowych.
Wśród proponowanych rozwiązań pojawiło się m.in. rozszerzenie listy sądów rejestrowych oraz stworzenie systemu rejestracji wzorowanego na istniejącym systemie ksiąg wieczystych.
W odpowiedzi z 6 sierpnia 2024 r. przedstawiciel Ministerstwa Sprawiedliwości – podsekretarz stanu B. Ciążyński – wskazał, że proponowane zmiany wymagałyby nowelizacji ustawy o fundacji rodzinnej, która nie jest planowana. Ministerstwo poinformowało również, że toczą się prace nad zmianą rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 maja 2023 r. w sprawie rejestru fundacji rodzinnych, których celem jest „dostosowania jego przepisów do oczekiwanego udostępnienia treści rejestru fundacji rodzinnych np. w Portalu Rejestrów Sądowych (przez sieć Internet) czy też na innej platformie będącej w gestii sądu rejestrowego tj. Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim”. Nie została jednak sprecyzowana data wprowadzenia tego rozwiązania, jak również szacowany koszt jego wdrożenia. Wspomniane rozporządzenie nie zostały jeszcze przyjęte.
Naszym zdaniem Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim nie został należycie przygotowany od strony organizacyjnej do prowadzenia spraw rejestrowych dotyczących fundacji rodzinnych. Sposobem na przyspieszenie rozpoznania spraw dotyczących fundacji rodzinnych byłoby istotne zwiększenie liczby osób orzekających w tym sądzie (właściwym wydziale). Można sobie również wyobrazić wyodrębnienie wydziału wyłącznie do celu prowadzenia postępowań rejestrowych. Pewność obrotu prawnego wymaga bowiem, aby stosunkowo proste działania, jakimi są m.in. wydanie odpisu z Rejestru Fundacji Rodzinnych trwały zdecydowanie krócej niż ok. 14 dni. Jednocześnie, prowadzenie rejestru fundacji rodzinnych dużo bardziej przypomina bowiem prowadzenie Krajowego Rejestru Sądowego, stąd bliski jest nam pomysł poszerzenia funkcjonalności Portalu Rejestrów Sądowych o sprawy dotyczące fundacji rodzinnych.
Google news
Bądź na bieżąco ze zmianami w prawie, podatkach i księgowości! Zaobserwuj nas w Wiadomościach Google
Obowiązki podatkowe dotyczące działalności rolniczej fundacji rodzinnych
Wątpliwości posłów budziła też kwestia opodatkowania dochodów z działalności rolniczej fundacji rodzinnej. W interpelacji nr 4573, poseł G. Gaża dopytywał, czy przychody uzyskiwane przez fundację rodzinną z działalności rolniczej podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym.
W odpowiedzi na to pytanie, wiceminister J. Neneman wskazał, że działalność rolnicza może być – w pewnym zakresie – prowadzona przez fundację rodzinną na podstawie art. 5 ustawy o fundacji rodzinnej. W związku, z tym o ile faktyczna działalność fundacji rodzinnej mieści się w tym zakresie, fundacja rodzinna może skorzystać ze zwolnienia podmiotowego od podatku dochodowego od osób prawnych, na mocy art. 6 ust. 1 pkt 25 ustawy o CIT, co oznacza, że uzyskane w ten sposób dochody nie podlegają opodatkowaniu CIT w momencie ich uzyskania.
Przypominamy, że ustawa o fundacji rodzinnej istotnie ogranicza dopuszczalne sposoby prowadzenia działalności rolniczej rozumianą zasadniczo jako nieprzemysłowa produkcja przetworzonych produktów rolniczych i zwierzęcych. Ponadto, działalność ta, jak również gospodarka leśna mogą być wykonywane przez fundację rodzinną wyłącznie w związku z prowadzonym gospodarstwem rolnym.
Sprawozdania finansowe fundacji rodzinnej
W interpelacji nr 4573 pojawiło się również pytanie dotyczące obowiązku fundacji rodzinnej obejmującego złożenie sprawozdania finansowego do organów administracji skarbowej na podstawie art. 27 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.
Przedstawiciel Ministerstwa Finansów nie odpowiedział jednak wprost na to pytanie, wskazując jedynie, że fundacja rodzinna jest zobowiązana do złożenia sprawozdania finansowego do Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim. Otwartym pozostało więc pytanie, czy i w jakim zakresie fundacje rodzinne są zobowiązane do przekazywania swoich sprawozdań do Szefa Krajowej Administracji Skarbowej (alternatywnie: czy korzystają ze zwolnienia z tego obowiązku).
Naszym zdaniem fundacje rodzinne są zobowiązane do złożenia sprawozdania finansowego w formie elektronicznej do Szefa KAS w terminie 15 dni od dnia zatwierdzenia rocznego sprawozdania finansowego.
Najem krótkoterminowy przez fundacje rodzinne
Swojego miejsca w interpelacjach poselskich doczekały się również dyskutowane medialnie przypadki najmu krótkoterminowego, a także dopuszczalność wykonywania tego rodzaju działalności gospodarczej przez fundacje rodzinne.
W swojej interpelacji, poseł S. Mentzen przytoczył argumenty za twierdzeniem, że najem krótkoterminowy mieści się w definicji najmu sformułowanej w Kodeksie Cywilnym i jako taki miałby podlegać zwolnieniu. Zwrócił on także uwagę na praktykę interpretacyjną obecną w interpretacjach indywidualnych dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej, która przeczy tezie, że najem krótkoterminowy stanowi tzw. dopuszczalną działalność fundacji rodzinnej.
Ważny fragment
Odpowiadając na tę interpelację poselską, wiceminister finansów J. Neneman stwierdził, że dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej rzeczywiście prezentuje jednolite stanowisko interpretacyjne, zgodnie z którym krótkoterminowy najem lokali nie jest uznawany za działalność dozwoloną w ramach fundacji rodzinnej.
Stanowisko to ma być uzasadnione brakiem charakterystycznych cech stosunku najmu w przypadku najmu terminowego (tj. braku zawarcia pisemnej umowy, braku podpisania protokołu zdawczo-odbiorczego, niestałości podmiotu, któremu udostępniana jest nieruchomość oraz obejmowania umową krótkotrwałych okresów).
Ponadto, z uwagi na brak ugruntowanej linii orzeczniczej sądów administracyjnej, przedstawiciel Ministerstwa Finansów stwierdził, że nie jest planowanie wydanie interpretacji ogólnej dotyczącej najmu krótkoterminowego.
Choć w świetle dotychczas wydanych interpretacji indywidualnych działalność w zakresie najmu krótkoterminowego bądź działalność hotelowa jest traktowana jako działalność podlegająca opodatkowaniu działalności fundacji rodzinnej podatkiem CIT według stawki 25%, w naszej ocenie podejście organów skarbowych nie jest w tym zakresie trafne.
Wątpliwy wydaje się już sposób rozróżniania umów krótkoterminowych i długoterminowych. Jednakże dużo mocniejszym argument za dopuszczalnością korzystania z nieruchomości na podstawie umowy najmu tzw. krótkoterminowego jest brzmienie ustawy o fundacji rodzinnej, które odnosi się do najmu, dzierżawy oraz – co kluczowe – korzystania z mienia na innej podstawie. Inaczej mówiąc, jeśli polski prawodawca pozostawił otwartym katalog podstaw, na których można oprzeć „korzystanie z mienia”, to nawet samo w sobie wątpliwe uznanie, że najem krótkoterminowy nie jest najmem nie przesądza o tym, że najmu krótkoterminowego nie można kwalifikować jako oddania mienia do korzystania na innej podstawie, dopuszczalnego na gruncie ustawy o fundacji rodzinnej.
Opodatkowanie wkładów niepieniężnych
Zdaniem posła S. Mentzena, wątpliwości interpretacyjne budzi także wniesienie przez fundację rodzinną wkładu niepieniężnego do spółki (interpelacja poselska nr 4862). Chodzi przy tym o interpretację dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej, zgodnie z którą wniesienie aportu w postaci nieruchomości, jeżeli nieruchomość ta została nabyta przez fundację rodzinną wyłącznie w celu wniesienia jej do spółki, nie mieści się w dopuszczalnym zakresie działalności gospodarczej fundacji rodzinnej. W analizowanym zapytaniu wskazuje się przy tym, że fundacja rodzinna może też prowadzić działalność gospodarczą w zakresie przystępowania do spółek handlowych i w tym sensie dokonywać wniesienia wkładu na pokrycie kapitału zakładowego spółki w zamian za udziały tej spółki.
Zdaniem wiceministra finansów, błędny jest pogląd wyrażony w orzecznictwie sądów administracyjnych i sugerowany w interpelacji posła S. Mentzena. Stanowisko to dopuszczałoby traktowanie przystępowania przez fundację rodzinną do spółek handlowych jako sposób na ominięcie ograniczenia dotyczącego niedopuszczalności nabywania mienia wyłącznie w celu jego dalszego zbywania. Jednocześnie wiceminister J. Neneman zaznaczył, że nie jest planowanie wydanie interpretacji ogólnej dotyczącej tego zagadnienia.
Mimo odmiennego stanowiska wyrażonego przez wiceministra finansów, naszym zdaniem ewentualne wniesienie aportu (nieruchomości) przez fundację rodzinną do spółki zależnej pozostaje zgodne z zakresem dopuszczalnego przedmiotu działalności fundacji rodzinnej. W tym wypadku działalność fundacji rodzinnej nie powinna być kwalifikowana jako nabywanie nieruchomości w celu jej dalszego zbycia, ale jako skorzystanie z możliwości prowadzenia działalności w zakresie przystąpienia do spółki handlowej lub – ewentualnie – nabycia papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze. Te wyłączenia należy traktować jako przepisy o większym stopniu szczegółowości względem ogólnego zakazu nabywania mienia w celu jego dalszego zbywania. W naszej ocenie, aport nieruchomości jest w takiej sytuacji funkcjonalnie powiązany z objęciem udziałów lub akcji jako sposób ich pokrycia, a nie transakcja „sama w sobie”.
Google news
Bądź na bieżąco ze zmianami w prawie, podatkach i księgowości! Zaobserwuj nas w Wiadomościach Google
Przystępowanie fundacji rodzinnych do zagranicznych podmiotów
Przedmiotem pytania poselskiego była również kwestia dopuszczalności przystępowania do zagranicznych spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni i podmiotów o podobnym charakterze.
Poseł S. Mentzen odnotował w interpelacji praktykę organów skarbowych, które uznają, że fundacje rodzinne mogą przystępować jedynie do spółek, które są podatnikami podatku dochodowego w Polsce. W konsekwencji, niedopuszczalne byłoby przystąpienie przez fundacje rodzinne do tzw. zagranicznych podmiotów transparentnych podatkowo (niepodlegających podatkowi CIT w Polsce).
Takie stanowisko dyrektora KIS jako swoje przyjmuje obecnie Ministerstwo Finansów. W odpowiedzi na interpelację nr 4863, wiceminister finansów J. Neneman stwierdził, że zamiarem polskiego prawodawcy jest umożliwienie fundacji rodzinnej przystępowania i uczestnictwa jedynie w takich podmiotach, które są podatnikami podatku dochodowego od osób prawnych.
Zwracamy uwagę, że ustawa o fundacji rodzinnej nie wiąże przystępowania i uczestnictwa fundacji rodzinnej w podmiotach zagranicznych z ich transparentnością podatkową. Trudno również dopatrywać się wyrażenia takiej intencji przez polskiego prawodawcę w aktach normatywnych regulujących instytucję fundacji rodzinnej. Wydaje się zatem, że stanowisko Ministerstwa Finansów w niedopuszczalny sposób zawęża interpretację ustawy o fundacji rodzinnej, w której zawarty został szeroki katalog podmiotów do których może przystąpić fundacja rodzinna w nich uczestniczyć (tj. spółki handlowe, fundusze inwestycyjne, spółdzielnie oraz podmioty o podobnym charakterze, mające swoją siedzibę w kraju albo za granicą).
Fundacje rodzinne a inwestycje w kryptowaluty
Dyskusja tocząca się między posłami a Ministerstwem Finansów objęła także tematykę inwestowania w tzw. kryptowaluty. Pytania dotyczące inwestowania w te aktywa zostały sformułowane w interpelacjach nr 4573 oraz nr 4891.
Ważny fragment
Ministerstwo Finansów w swoich odpowiedziach utrzymuje stanowisko, że prowadzenie przez fundacje rodzinne działalności gospodarczej polegającej na sprzedaży walut wirtualnych nie podlega zwolnieniu z podatku CIT.
Co interesujące, wiceminister J. Neneman wskazał na charakter fundacji rodzinnych jako podmiotów służących ochronie majątku. Z zasady, fundacje rodzinne nie mogą lub nie powinny prowadzić działalności gospodarczej z uwagi na związane z tym ryzyko i odpowiedzialność za niepowodzenia gospodarcze. Ministerstwo Finansów podkreśla przy tym, że inwestowanie na rynku kryptowalut niesie ze sobą szczególnie wysokie ryzyko utraty zainwestowanego kapitału.
W naszej ocenie, z uwagi na to, że kryptowaluta (waluta wirtualna) nie jest ani papierem wartościowym, ani też prawem majątkowym podobnym do papieru wartościowego – co potwierdził m.in. w swoim wyroku WSA w Poznaniu (I SA/Po 895/23) – handel tym instrumentem pozostaje poza dopuszczalnym zakresem działalności gospodarczej fundacji rodzinnej.
Inwestycje przez fundacje rodzinne w obligacje Skarbu Państwa
Jedno z pytań dotyczyło również inwestowania przez fundacje rodzinne w skarbowe papiery oszczędnościowe. Ministerstwo Finansów zwróciło przy tym uwagę, że możliwość inwestowania w te papiery wartościowe zarezerwowana została w polskim prawie wyłącznie dla osób fizycznych, jak również stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych oraz fundacje wpisane do rejestru sądowego.
Ważny fragment
Jak wskazało Ministerstwo Finansów, ponieważ fundacje rodzinne nie należą do żadnej z tych kategorii podmiotów, to w odniesieniu do obligacji Skarbu Państwa pozostaje im możliwość inwestowania w tzw. obligacje hurtowe, zarówno na rynku pierwotnym, jak i wtórnym.
Zapowiadane zmiany legislacyjne i kontrole podatkowe dotyczące fundacji rodzinnych
W interpelacjach poselskich posłowie odnieśli się również do zapowiadanych przez Ministerstwo Finansów zmian przepisów dotyczących fundacji rodzinnych. Temat ten doczekał się całej serii pytań i odpowiedzi.
Niestety, w odpowiedziach Ministerstwo Finansów nie skonkretyzowało swoich planów dotyczących inicjatywy ustawodawczej. Wiceminister J. Neneman wskazał na koniec października 2024 r., że Szef KAS zidentyfikował trzy przypadki potencjalnego unikania opodatkowania, odnoszące się do zamkniętego roku podatkowego 2023, przy czym w odniesieniu do jednego z nich wszczął postępowanie podatkowe.
Zapowiedzi Ministerstwa Finansów i znaczne zainteresowanie tego resortu instytucją fundacji rodzinnych sugeruje, że nowe dane wynikające z zamykania roku podatkowego 2024 będą stanowiły podstawę do przeprowadzenia – przynajmniej – kolejnych prac analitycznych przez Szefa KAS.
Jak możemy pomóc
Kancelaria prawna Grant Thornton oferuje wsparcie w zakresie sukcesji biznesu, założenia fundacji rodzinnej, audytu fundacji rodzinnej, strukturyzacji podatkowej wniesienia aktywów do fundacji rodzinnej oraz planowania spadkowego.
Oferujemy również wsparcie z zakresu doradztwa podatkowego związanego z bieżącym funkcjonowaniem fundacji rodzinnej, w tym przy przygotowaniu i złożeniu wniosku o interpretację podatkową.
Analiza interpelacji poselskich i odpowiedzi ministrów pozwala na zrozumienie polityki rządu oraz organów skarbowych dotyczących fundacji rodzinnej. Stanowiska Ministerstwa Finansów nie stanowią rewolucji w interpretacji przepisów o fundacji rodzinnej. W naszej ocenie instytucja ta pozostaje niezwykle interesującym wehikułem inwestycyjnym i sukcesyjnym, pozwalającym na budowanie długofalowego ładu rodzinnego, optymalizacji kosztów podatkowych oraz sukcesji biznesu.
AUTOR: dr Wojciech Rzepiński, Senior Associate, Kancelaria prawna
Czytaj więcej o fundacji rodzinnej:
Fundacja rodzinna i jej organy
- Rola fundatora w fundacji rodzinnej
- Fundacja rodzinna w strukturze holdingowej
- Majątek fundacji rodzinnej
- Zmiany w instytucji zachowku z 2023 r. weszły w życie
- Kto może być beneficjentem fundacji rodzinnej?
- Zasady odpowiedzialności członków zarządu fundacji rodzinnej
- Jak zarejestrować fundację rodzinną?
- Fundacja rodzinna w liczbach – wnioski po pierwszym roku jej funkcjonowania
- Pięć powodów, dla których warto rozważyć założenie fundacji rodzinnej
- Fundacja rodzinna w testamencie
- Rozwiązanie i likwidacja fundacji rodzinnej
- Ile kosztuje założenie fundacji rodzinnej?
- Fundacja rodzinna a nieruchomości – skutki podatkowe
- Jawność rejestru fundacji rodzinnych
- Nieruchomości w majątku fundacji rodzinnej
- Kontrola koncentracji z udziałem fundacji rodzinnych
- Czy Fundacje Rodzinne mają obowiązek raportowania do NBP?
