Przełom marca i kwietnia 2018 r. dostarczył osobom osiągającym szeroko rozumiane przychody z kryptowalut licznych wskazówek, ale niewielu odpowiedzi. Najpierw Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) wydał precedensowy wyrok w sprawie opodatkowania tego typu działalności i opublikował uzasadnienie do niego; następnie na stronie Ministerstwa Finansów (MF) ukazał się komunikat w tym przedmiocie. Nie można jednak powiedzieć, że po zapoznaniu się z nimi podatnicy będą wiedzieli jak rozliczyć PIT, przeciwnie – niewiadomych jest coraz więcej, także na gruncie innych podatków.
Mowa o wyroku NSA z dnia 6 marca 2018 r., sygn. akt II FSK 488/16 (dalej: Wyrok) i komunikacie z dnia 4 kwietnia 2018 r. „Skutki podatkowe obrotu kryptowalutami w PIT, VAT i PCC” (dalej: Komunikat). Należy oczywiście pochwalić Ministerstwo Finansów za samo wydanie komunikatu w rozsądnym (poprzedzającym termin do złożenia deklaracji PIT o niemal miesiąc) terminie. Na tym jednak pochwały się kończą; Komunikat jest bowiem pełen niedomówień i przykrych niespodzianek.
Komunikat częściowo zgodny z Wyrokiem
W znacznej części wnioski, do jakich NSA doszedł w Wyroku, są zgodne z Komunikatem. W obu stwierdzono, że:
- W PIT należy wykazać przychody nie tylko ze sprzedaży, ale też zamiany kryptowalut; zamianę należy bowiem traktować jako formę odpłatnego zbycia praw majątkowych.
- Przychody te mogą być zakwalifikowane do źródła przychodów z tytułu praw majątkowych albo pozarolniczej działalności gospodarczej, jeżeli kryptowaluta jest przedmiotem obrotu w ramach działalności spełniającej jej definicję, tj. ma charakter zarobkowy, jest prowadzona we własnym imieniu przez podatnika, w sposób zorganizowany i ciągły.
- Przychód powstaje w momencie otrzymania lub postawienia do dyspozycji podatnika pieniędzy (waluty tradycyjnej) przy zbyciu, innej kryptowaluty (przy zamianie), towaru czy wykonania usługi (gdy zapłacono krytpowalutą).
Rozliczanie KUP po omacku
Generalne zasady rozliczania (o których mowa wyżej) opisane w Komunikacie nie są zaskoczeniem; pojawiały się w interpretacjach indywidualnych już od jakiegoś czasu. W praktyce jednak nie rozstrzygnął on problemu metodyki rozliczania kosztów uzyskania przychodu.
Podatnicy postulowali stosowanie metody FIFO („pierwsze przyszło – pierwsze wyszło”), tj. aby jako koszt uzyskania przychodu przyjmować wydatki na nabycie danej kryptowaluty, które zostały poniesione najwcześniej. Wyrok utrzymał w mocy wcześniejsze rozstrzygnięcie sądu niższej instancji, który uznał takie podejście za prawidłowe. W Komunikacie jednak stwierdzono, że jest to dozwolone dla podatników prowadzących księgi (wprost pozwala na to Ustawa o rachunkowości), lecz dla prowadzących podatkową księgę przychodów i rozchodów – „brak jest podstaw” do stosowania tego rozwiązania. Nie wskazano jednak wprost, czy stosowanie FIFO jest prawidłowe, a jeżeli nie – jaka jest alternatywa.
Wreszcie, Komunikat stwierdza, że wydruki z kont giełd kryptowalut czy nawet kont bankowych nie spełniają warunków udokumentowania kosztów uzyskania przychodu. W praktyce, jako że strony transakcji tego typu raczej nie wystawiają rachunków i faktur, oznaczałoby to brak możliwości rozpoznania KUP. Sądy stwierdzają, że byłoby to stanowisko zbyt restrykcyjne – jak jednak widać, fiskus nie wycofuje się z niego.
PCC tak, ale kiedy?
Największym zaskoczeniem dla podatników może być informacja, że transakcje, których przedmiotem są kryptowaluty, podlegają opodatkowaniu podatkowi od czynności cywilnoprawnych. Oznacza to obowiązek zapłaty daniny w wysokości 1% wartości nabytych/zamienionych jednostek.
Na tym jednak wyjaśnienia się kończą; nie rozstrzygają kwestii, czy kryptowaluty należy uznać za prawa majątkowe wykonywane na terytorium Polski, a jeżeli nie – jak ustalić miejsce zawarcia umowy, której przedmiotem jest obrót nimi. Wystarczy rzut oka na art. 1 ust 4 Ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, by stwierdzić, że to informacje decydujące, czy dana transakcja podlega opodatkowaniu.
Tego dylematu nie będą mieć podatnicy, w przypadku których transakcje „kryptowalutowe” podlegają VAT (są opodatkowane lub zwolnione), co wynika wprost z przepisów i potwierdzono to w Komunikacie. Próżno jednak szukać w nim wskazówek, kiedy taka sytuacja ma miejsce.
Wydanie Komunikatu w tym kształcie może oznaczać, że podatnicy przed 30 kwietnia nie doczekają się dokładniejszych wskazówek, jak w zeznaniu rocznym wykazać działania związane z kryptowalutami. Najlepszym rozwiązaniem byłoby wydanie objaśnień podatkowych opisujących konsekwencje najczęściej powtarzających się transakcji z użyciem kryptowalut (można je zidentyfikować choćby po wnioskach o wydanie interpretacji indywidualnych). W najgorszym przypadku – MF uzna sprawę za załatwioną i nie udzieli dokładniejszych instrukcji, jak rozliczyć taką działalność w PIT. Podatnicy będą wówczas musieli rozliczyć się na podstawie obecnie dostępnych, niejednoznacznych informacji i zawnioskować o interpretacje indywidualne lub czekać na ruch ze strony organów podatkowych i ryzykować wejście w spór z KAS do końca okresu przedawnienia.
