Kodeks karny skarbowy posługuje się określonymi pojęciami, które wymagają przybliżenia. Dzisiejsza Akademia poświęcona jest sprawcy.
Do odpowiedzialności karnej skarbowej może zostać pociągnięty nie tylko ten, kto wykonuje czyn zabroniony sam albo wspólnie i w porozumieniu z inną osobą, ale także ten, kto kieruje wykonaniem czynu zabronionego przez inną osobę lub wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie, poleca jej wykonanie takiego czynu.
Zatem formy sprawstwa, to:
a) sprawstwo pojedyncze, czyli osoba wykonuje czyn sama,
b) współsprawstwo, czyli osoba wykonuje czyn wspólnie i w porozumieniu z inną osobą,
c) sprawstwo kierownicze, czyli osoba kieruje wykonaniem czynu przez inną osobę, oraz
d) sprawstwo polecające, a więc osoba poleca innej osobie wykonanie czynu, wykorzystując jej uzależnienie od siebie.
Wykonanie czynu zabronionego w ramach współsprawstwa nie musi oznaczać, iż każda ze współdziałających osób realizuje samodzielnie całość lub część tego czynu, czyli działa w ramach uzgodnionego podziału ról dla realizacji zaplanowanego czynu, ale jej czynność ułatwia bezpośredniemu sprawcy (sprawcom) popełnienie tego czynu.
Sprawdź Kontrola i postępowanie podatkowe Grant Thornton
Sprawstwo kierownicze oznacza kierowanie wykonywaniem czynu przez inną osobę, przy czym sprawca kierowniczy nie musi być ani inicjatorem, ani organizatorem czynu zabronionego, a samo inicjowanie i organizowanie nie jest równoznaczne ze sprawstwem kierowniczym. Kierowanie powinno bowiem oznaczać panowanie nad realizacją czynu, a więc sytuację, gdy od decyzji sprawcy kierowniczego zależy rozpoczęcie, prowadzenie, zmiana lub nawet przerwanie zachowania osoby bezpośrednio realizującej znamiona czynu.
Sprawstwo polecające zakłada istnienie stosunku zależności między polecającym a wykonującym polecenie, choć nie musi to być stosunek formalny, wystarcza uzależnienie natury faktycznej. Nie jest też istotna forma polecenia, byle odbiorca rozumiał ją jednoznacznie jako wolę polecającego. Polecenie nie musi poprzedzać przedsięwzięcia czynności organizacyjnych, a polecający nie musi, choć także może, być kierującym i nadzorującym wykonanie czynu. Sprawstwo polecające będzie przy tym dokonane nie z chwilą zrealizowania znamion tej postaci współdziałania, ale dopiero z momentem dokonania czynu przez sprawcę wykonującego.
Co istotne, według kodeksu za sprawcę czynu zabronionego uznaje się nie tylko tego, kto wykonuje czyn zabroniony sam albo wspólnie i w porozumieniu z inną osobą, lecz także tego, który kieruje wykonaniem takiego czynu przez inną osobę, poleca jego wykonanie, a także tego, kto na podstawie przepisu prawa, decyzji właściwego organu, umowy lub faktycznego wykonywania zajmuje się sprawami gospodarczymi, w szczególności finansowymi, osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, której odrębne przepisy przyznają zdolność prawną.
Zatem sprawcą może być również osoba, która zajmuje się sprawami finansowymi podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą. Wobec tego osobami, wobec których może być prowadzone postępowanie, mogą być m.in.: osoba fizyczna prowadząca samodzielnie działalność gospodarczą, prezes spółki, kierownik lub pracownik działu księgowości, doradca podatkowy, mimo iż kodeks określając podmiot czynu zabronionego poza słowem „kto” używa jeszcze: podatnik, płatnik, importer, rezydent.
