[Pobierz raport lub przeczytaj poniżej streszczenie]
Jak często organy nakładają kary?
Organy państwa mają prawo nakładać kary bezpośrednio na członków zarządu, jednak robią to stosunkowo rzadko. Zwykle kara nakładana jest na spółkę, a nie osobę zarządzającą.
Wytypowaliśmy 42 organy (krajowe i wojewódzkie), które mogą nakładać kary bezpośrednio na członków zarządu za niedopełnienie przez nich ich obowiązków. Duża część z zapytanych organów nie prowadzi statystyk w zakresie kar nakładanych na członków zarządu. Na podstawie dostępnych danych oraz udzielonych nam informacji mogliśmy zweryfikować liczbę i wysokość kar nakładanych przez 16 organów w latach 2018-2024. Spośród nich wyłącznie 5 nałożyło jakąkolwiek karę. Były to: Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK), Komisja Nadzoru Finansowego (KNF), Przewodniczący Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji (KRRiT), Łódzki Inspektor Ochrony Środowiska (Łódzki IOŚ) oraz Mazowiecki Inspektor Ochrony Środowiska (Mazowiecki IOŚ).
O istotnych karach nakładanych na członków zarządu w latach 2018-2024 można mówić w przypadku KNF (109 kar) oraz Prezesa UOKiK (63 kary). 11 organów, w tym: Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej (UKE), Prezes Urzędu Regulacji Energetyki (URE), czy Prezes Urzędu Transportu Kolejowego (UTE), Generalny Inspektor Informacji Finansowej (GIIF) – wskazało, że nie nałożyły w tym czasie żadnej kary na członków zarządu, mimo takiej możliwości.
Counsel, Kancelaria Prawna
Wiele instytucji nie ma w ogóle uprawnień do karania zarządu za naruszenia. A nawet jeśli ustawa dopuszcza taką możliwość, organy sięgają po nią rzadko i tylko w szczególnych przypadkach. Takie przypadki dotyczą zazwyczaj branż regulowanych, jak energetyka, media, transport, finanse czy bankowość – tam ustawodawca zezwala na sięganie po odpowiedzialność osobistą zarządu. Podobnie wygląda sytuacja w instytucjach stojących na straży interesu publicznego, np. ochrony środowiska czy praw konsumentów. W praktyce istotne kary na członków zarządu nakładają KNF i Prezes UOKiK – tam odpowiedzialność osobista to już nie teoria, a realne ryzyko.
Pozwany członek zarządu spółki z o.o.
W latach 2018–2024 zasądzono łącznie ponad 71 mln zł od członków zarządu pozwanych w oparciu o art. 299 Kodeksu spółek handlowych. Analiza 188 orzeczeń Sądu Najwyższego i sądów powszechnych wydanych w latach 2018-2024, opublikowanych w dostępnych publicznie bazach danych pokazuje, że postępowania przeciwko członkom zarządu na podstawie art. 299 KSH są bardzo częste. Należy wziąć pod uwagę, że orzeczenia opublikowane w dostępnych bazach stanowią wyłącznie część faktycznie wydawanych orzeczeń. Sprawy z art. 299 KSH obejmują zarówno drobne roszczenia, nawet na kilkaset złotych, jak i wielomilionowe wierzytelności. Orzecznictwo pokazuje, że sądy konsekwentnie odrzucają argumenty zarządu o braku winy z powodu delegowania obowiązków – np. innemu członkowi zarządu, księgowej, kancelarii zewnętrznej czy dyrektorowi finansowemu. Zarząd nie może też uchylać się od odpowiedzialności, powołując się na niewiedzę czy nieznajomość przepisów.
Członek zarządu kontra fiskus i ZUS
W Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych w latach 2018-2024 opublikowano prawie 4 tys. prawomocnych orzeczeń, wydanych na podstawie art. 116 Ordynacji podatkowej. Art. 116 Ordynacji podatkowej to przepis, którego członkowie zarządu obawiają się najbardziej – nie bez powodu. Na podstawie tego przepisu członkowie zarządu mogą ponieść nieograniczoną osobistą odpowiedzialność za zaległości podatkowe spółki, a także zaległości spółki z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne. Jak pokazują dane, w ostatnich latach toczyła się duża liczba postępowań przeciwko członkom zarządu, na tej właśnie podstawie prawnej.
Członek zarządu odpowie w zastępstwie spółki w sytuacji, kiedy egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna.
Członek zarządu może uwolnić się od odpowiedzialności za zaległości podatkowe spółki, jeżeli wykaże, że: (1) we właściwym czasie złożono wniosek o ogłoszenie upadłości lub otwarto postępowanie restrukturyzacyjne albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu, (2) niezgłoszenie takiego wniosku nastąpiło bez jego winy, lub (3) wskaże majątek spółki umożliwiający zaspokojenie zaległości w znacznej części.
Doradca Podatkowy, Partner, Bieżące doradztwo podatkowe
Pełnienie funkcji członka zarządu w spółce kapitałowej to nie tylko przywilej decydowania, ale też realne ryzyko finansowe. Jeśli spółka nie zapłaci podatków, a egzekucja z jej majątku okaże się bezskuteczna – urząd skarbowy może sięgnąć po majątek prywatny członka zarządu. I to niezależnie od tego, czy faktycznie „rządził” firmą, czy jedynie figurował w KRS.
Tylko dwie drogi mogą uwolnić od tej odpowiedzialności: właściwe i terminowe działania upadłościowe lub restrukturyzacyjne, albo wskazanie konkretnego, realnego mienia spółki, z którego fiskus odzyska istotną część zaległości. Ustawodawca wymaga tu nie tyle wiedzy podatkowej, co czujności menedżerskiej i stałej kontroli nad sytuacją spółki – niezależnie od podziału ról w zarządzie. Odpowiedzialność jest solidarna i osobista. Art. 116 OP nie pyta o wysokość wynagrodzenia, długość kadencji ani dobre intencje. Pyta o skuteczność. Co to oznacza? Wiedziałeś, że spółka tonie – Twoim obowiązkiem było wszcząć alarm!
Pobierz raport „Zarząd pod presją compliance”
Administratorem danych osobowych jest Grant Thornton Frąckowiak P.S.A. z siedzibą w Poznaniu, KRS 0001002536. Cele przetwarzania Twoich danych osobowych to: wysyłanie informacji handlowej, prowadzenie analiz i statystyk związanych z działaniami marketingowymi, a także przyjęcie i prowadzenie spraw z zakresu ochrony sygnalistów. Przysługują Ci następujące prawa: dostępu do danych osobowych; sprostowania danych; usunięcia danych (o ile nie zachodzą przesłanki z art. 17 ust. 3 RODO); ograniczenia przetwarzania; przenoszenia danych; wniesienia skargi do PUODO. Masz także prawo do sprzeciwu wobec przetwarzania Twoich danych, jeżeli przetwarzanie zostało oparte o prawnie uzasadniony interes administratora. Więcej na temat przetwarzania danych osobowych znajdziesz tutaj.