Pozbawienie prawa do zwrotu akcyzy niezgodne z prawem unijnym

Ograniczone prawo do zwrotu

Krajowy ustawodawca ograniczył podmiotowo uprawnienie do ubiegania się o zwrot akcyzy z tytułu dostawy wewnątrzwspólnotowej wyrobów akcyzowych. Ustawa akcyzowa przewiduje bowiem, że zwrot ten przysługuje tylko jednej z dwóch kategorii podmiotów: podatnikowi, który wywiózł towar od którego wcześniej zapłacił akcyzę, albo podmiotowi, który wywiózł towar nabyty od podatnika, który ten podatek zapłacił. Kolejne podmioty w łańcuchu dostaw z powyższego uprawnienia nie mogą skorzystać. W praktyce prowadziło to do sytuacji, że gdy w stosunku do wywożonego wyrobu akcyzowego występował więcej niż jeden pośrednik, akcyza była uiszczona dwukrotnie – w Polsce i w innym kraju wspólnotowym, będącym krajem konsumpcji. Wyrób taki stawał się przez to mniej konkurencyjny. Problem ten dotyczył zwłaszcza przedsiębiorców, którzy zajmowali się sprzedażą krajowych napojów alkoholowych do innych państw Unii Europejskiej.

Dotychczasowe stanowisko fiskusa i sądów

Polski ustawodawca, jak  i organy podatkowe broniąc powyższego ograniczenia, powoływały się na Dyrektywę akcyzową (2008/118/WE), zgodnie z którą państwo członkowskie, w którym wyroby akcyzowe zostały dopuszczone do konsumpcji, może na wniosek zainteresowanej osoby zwrócić podatek akcyzowy od tych wyrobów w sytuacjach i na warunkach określonych przez to państwo w celu zapobiegania wszelkim przypadkom uchylania się od opodatkowania lub nadużyciom. Początkowo Naczelny Sąd Administracyjny przychylił się do takiej argumentacji stwierdzając w wyroku z dnia 29.01.2014 r. (sygn. akt I FSK 284/13), że ograniczenie kręgu podmiotów, które mogą ubiegać się o zwrot akcyzy, tylko do podatników i podmiotów, które nabyły wyroby akcyzowe bezpośrednio od podatnika, umożliwia, jak wymaga tego dyrektywa, skuteczną weryfikację zasadności wniosków o zwrot akcyzy i zapobiega nadużyciom w tym zakresie.

Zmiana stanowiska NSA

W serii wyroków, które zapadły 28 lutego br. (m.in. I GSK 2008/15) Naczelny Sąd Administracyjny zajął odmienne stanowisko podzielając pogląd, że przepisy Dyrektywy nie zawierają żadnego ograniczenia zwrotu podatku ze względu na rodzaj podmiotu, od którego nastąpiło nabycie opodatkowanego wyrobu akcyzowego. Bezwarunkowy charakter omawianych przepisów Dyrektywy wynika bowiem stąd, że obowiązek zwrotu akcyzy nie został poddany żadnemu warunkowi. Istotny dla sprawy okazał się wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 03.12.2014 r. nr C-313/14,  w którym stwierdzono, że w celu zapobiegania wypadkom uchylania się, omijania lub naruszenia przepisów dotyczących zwolnień od akcyzy, państwo nie może podważać bezwarunkowego charakteru tych zwolnień. Z tego wynika zasada, że wprowadzając ograniczania, należy wykazać na podstawie konkretnych, obiektywnych i podlegających weryfikacji dowodów, że są one niezbędne do zapewnienia prawidłowego i uczciwego stosowania zwolnienia. Z powyższego wyroku wynika niedopuszczalność zawężenia przez ustawodawcę krajowego, uprawnień wynikających bezpośrednio z Dyrektywy.

Okazało się, że takim niedopuszczalnym ograniczeniem uprawnień przewidzianych przez prawo wspólnotowe było zawężenie kręgu podmiotów uprawnionych do uzyskania zwrotu akcyzy z tytułu wewnątrzwspólnotowej dostawy wyrobów akcyzowych, od których w kraju zapłacono akcyzę. Wspomniane wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego otwierają więc drogę do ubiegania się o zwrot akcyzy tym przedsiębiorcom, którzy dotychczas na podstawie krajowych przepisów, byli tego uprawnienia pozbawieni.