Naczelny Sąd Administracyjny po raz kolejny podzielił utrwalone już w orzecznictwie sądów administracyjnych stanowisko, że przy ustalaniu na gruncie art. 8 ust. 1 Ustawy VAT, jako przedmiotu opodatkowania, świadczenia usług o złożonym charakterze, jakie stanowią umowy o współpracy (kooperacyjne), należy przede wszystkim uwzględniać cel takich porozumień gospodarczych, a nie dokonywać wyodrębniania na potrzeby podatkowe poszczególnych czynności służących realizacji tego celu.
Sądy administracyjne nie podzielają stanowiska Ministra Finansów, iż partnerzy konsorcjum świadczą usługi na rzecz lidera konsorcjum, co powoduje po stronie partnerów obowiązek wystawienia faktur na rzecz lidera.
W stanie faktycznym sprawy rozpatrywanej w dniu 25 czerwca 2014 r. przez NSA, przyjęto model, w którym ustanowiony umownie Lider Konsorcjum ponosi we własnym imieniu wszystkie koszty zewnętrzne związane z realizacją Projektu (także zewnętrzne faktury wystawiane są na rzecz Lidera) i w sposób wtórny rozdziela te koszty pomiędzy Partnerów Konsorcjum. Podobna zasada obowiązuje przy wynagrodzeniu otrzymanym w całości od Zamawiającego. Procentowy udział w kosztach i wynagrodzeniu każdego z Partnerów Konsorcjum został określony w umowie. Odnosi się to także do wynagrodzenia należnego od Zamawiającego z tytułu realizacji przez Konsorcjum Projektu. Lider Konsorcjum wystąpił do Ministra Finansów z pytaniem, czy prawidłowo postępuje dokumentując podział kosztów pomiędzy członkami Konsorcjum i wynagrodzenie otrzymywane przez Lidera od Zamawiającego przez noty obciążeniowe i noty uznaniowe. W jego ocenie rozliczeniom pomiędzy Liderem a Partnerami nie można przyznać charakteru dostawy towarów lub świadczenia usług.
Organ podatkowy nie zgodził się z tym stanowiskiem, twierdząc, że każdy z członków Konsorcjum jest odrębnym podatnikiem, dlatego też podmioty działające w ramach Konsorcjum powinny do wzajemnych rozliczeń oraz do rozliczeń z podmiotem, na rzecz którego Konsorcjum świadczy usługę, stosować ogólne zasady w zakresie wystawiania faktur VAT.
NSA nie zgodził się natomiast z organem, stwierdzając: „Z takim twierdzeniem nie można się zgodzić, należy je wręcz uznać za oderwane od analizowanego w sprawie stanu faktycznego. Z okoliczności przedstawionych we wniosku wynika bowiem, że usługi i dostawy Skarżąca realizuje na rzecz Zleceniodawcy, takie były postanowienia umowne. Przyjęta przez Lidera Konsorcjum rola w rozliczeniach pomiędzy Zamawiającym a Partnerami Konsorcjum nie zmieniła stron umowy w aspekcie zasad realizacji Projektu, dla którego wykonawcy zostali wyłonieni w drodze przetargu publicznego. Minister Finansów natomiast interpretuje to w oderwaniu od zasad wspólnej działalności Partnerów Konsorcjum przyjętych w umowie o współpracy realizacyjnej z 28 września 2010 r. i wcześniejszej umowie z 29 września 2009 r. Organ nie wykazał przy tym, poza ogólnymi twierdzeniami, aby analizowany przepływ środków następował w wykonaniu jakichś usług świadczonych przez Partnerów Konsorcjum na rzecz jego Lidera i na odwrót. Tym samym, jak zasadnie przyjął Sąd pierwszej instancji w zaskarżonym wyroku, organ błędnie, w oderwaniu od celu gospodarczego przedsięwzięcia, przyjął, że czynności te będą czynnościami podlegającymi opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.”
NSA wskazał też, że dychotomiczny podział na gruncie ustawy o VAT na świadczenie usług i dostawę towarów nie oznacza, że wypełnia on wszelkie przejawy bogatej aktywności podmiotów gospodarczych, a każdy przepływ środków finansowych, odbywający się w ramach relacji pomiędzy podatnikami VAT, musi być przyporządkowany świadczeniu usług lub dostawie towarów. Takiego przyporządkowania nie determinuje także podkreślana przez organ okoliczność, że każdy podmiot będący Partnerem Konsorcjum jest odrębnym podatnikiem VAT, a takim podatnikiem nie jest samo Konsorcjum. Celem kooperacji (współpracy, współdziałania) jest uzyskanie przez skoordynowane i wspólne działania partnerów rezultatu o korzystnym dla nich wymiarze ekonomicznym. Działań takich nie można, do celów podatku od towarów i usług, wydzielać i oceniać jednostkowo, lecz z uwzględnieniem ich charakteru działania złożonego i wspólnego, tworzącego w aspekcie gospodarczym jedną całość, którego końcowym efektem, jest zrealizowanie wspólnego przedsięwzięcia.
Wyrok NSA sygn. akt I FSK 1108/13
