Ze względu na swój szczególny charakter fundacje będą mogły stanowić narzędzie dla budowy rodzinnego kapitału i ograniczenie ryzyka podziału majątku rodzinnego pośród spadkobierców lub sprzedaży udziałów osobom spoza rodziny. Nowe przepisy przyniosą również korzystne – z punktu widzenia planowania sukcesyjnego – zmiany w zakresie zachowku.
Podsumowanie
- Istotą fundacji rodzinnej pozostaje fakt, iż beneficjenci fundacji nie są jej wspólnikami ani nie uzyskują udziału we współwłasności majątku fundacji, a jedynie prawo do wypłat określonych w statucie fundacji.
- Fundacja rodzinna pozwoli na budowanie majątku rodzinnego w jednym podmiocie bez ryzyka podziału majątku na wielu spadkobierców lub sprzedaży udziałów firmy rodzinnej osobom spoza rodziny.
Istota fundacji rodzinnej
Istotą fundacji rodzinnej pozostaje fakt, iż beneficjenci fundacji nie są jej wspólnikami ani nie uzyskują udziału we współwłasności majątku fundacji, a jedynie prawo do wypłat określonych w statucie fundacji.
W praktyce oznacza to, że po wniesieniu majątku do fundacji – na przykład przez założycieli firmy rodzinnej – zarówno fundatorzy, jak i następnie ich spadkobiercy nie będą właścicielami praw udziałowych w fundacji rodzinnej – będą oni mieli jedynie prawo do wypłat z fundacji, określonych w jej statucie. Taka konstrukcja – w odróżnieniu od spółek prawa handlowego – pozwalać będzie na retencję majątku rodzinnego w jednym podmiocie. W spółkach kapitałowych bowiem, regułą jest możliwość zbywania udziałów i akcji tych spółek – tym samym spadkobiercy co do zasady mogą zbyć udziały i akcji firmy rodzinnej. Jakkolwiek odpowiedni ład korporacyjny firmy rodzinnej może to uprawnienie ograniczyć, zabezpieczając integralność firmy rodzinnej, nie jest możliwe zupełne wyłączenie prawa do rozporządzania prawami właścicielskimi w spółce.
Ważny fragment
Szczególną cechą fundacji jest oddzielenie własności firmy rodzinnej od pobierania z niej pożytków – beneficjenci fundacji nie będą jej wspólnikami i co za tym idzie nie będą mieli możliwości zbycia praw udziałowych w fundacji. Tym samym, fundacja rodzinna poprzez swoją konstrukcję pozwala zatem na zabezpieczenie majątku rodzinnego przed zbyciem jego części przez członków rodziny.
Elastyczne możliwości planowania sukcesji
Fundacja rodzinna ma stanowić podmiot posiadający osobowość prawną, zakładany przez fundatora na podstawie oświadczenia zawartego w statucie fundacji lub w testamencie. Tworząc fundację, fundator, w ramach statutu będzie miał daleko idącą swobodę zarówno w określeniu celów fundacji, zasad powoływania i odwoływania członków organów, jak również sposobu zarządzania przez fundację jej majątkiem.
Duże możliwości w planowaniu sukcesji biznesu wyznaczać będzie również elastyczny sposób określenia kręgu beneficjentów – mogą oni zostać wskazani zarówno poprzez ich imienne określenie, jak również wskazanie pewnej kategorii osób (np. potomków fundatora) czy też celu (np. wsparcia członków w zakresie ich potrzeb edukacyjnych).
Działalność fundacji rodzinnej
Zgodnie z brzmieniem projektu ustawy, fundacja będzie mogła prowadzić działalność gospodarczą wyłącznie w zakresie:
- zbywania mienia, którego jest posiadaczem lub właścicielem, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia;
- najmu, dzierżawy lub udostępniania na innej podstawie mienia, którego jest posiadaczem lub właścicielem;
- przystępowania i uczestnictwa w spółkach handlowych, funduszach inwestycyjnych, spółdzielniach oraz podmiotach o podobnym charakterze mających swoją siedzibę w kraju lub zagranicą;
- nabywania i zbywania papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze;
- udzielania pożyczek spółkom kapitałowym, w których fundacja rodzinna posiada udziały lub akcje, spółkom osobowym, w których fundacja rodzinna uczestniczy jako wspólnik, a także beneficjentom;
- obrotu zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji rodzinnej w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji;
- prowadzenia przedsiębiorstwa w ramach gospodarstwa rolnego.
Tym samym, fundacja rodzinna będzie mogła prowadzić działalność holdingową – stanowić będzie zatem rodzaj „banku rodzinnego” będącego podmiotem w którym akumulowany jest majątek rodziny.
Problem roszczeń zachowkowych
Jednym z istotnych zagadnień związanych z planowaniem sukcesyjnym jest problem roszczeń zachowkowych tj. roszczeń spadkobierców ustawowych, którzy w wyniku darowizn spadkodawcy lub dziedziczenia testamentu nie otrzymali odpowiedniej części wartości udziału spadkowego, który przypadłby im na podstawie odpowiednich przepisów. Roszczenie takie mogą wystąpić np. w przypadku przekazywania majątku wyłącznie po tzw. „linii krwi” (tj. z wyłączeniem małżonków sukcesorów).
Utworzenie fundacji może wykluczać dochodzenia roszczeń z tytułu zachowku, przy zachowaniu odpowiedniej cezury czasowej pomiędzy założeniem fundacji a momentem przekazania majątku.
Dodatkowo, projekt ustawy zakłada, że zachowek będzie mógł być rozłożony na raty lub, w wyjątkowych okolicznościach, obniżony. Dodatkowo, ustawa ma wprowadzić regulacje stanowiące wprost o możliwości zrzeczenia się prawa do zachowku (w obecnym stanie prawnym możliwość taka jest wywodzona z przepisów dotyczących możliwości zrzeczenia się spadku.
Nowy instrument prawny w postaci fundacji rodzinnej jest z pewnością odpowiedzią na potrzeby przedsiębiorców rodzinnych i może stać się istotnym elementem planowania sukcesyjnego. Będzie ona doskonałym narzędziem pozwalającym przede wszystkim do akumulowania majątku rodzinnego w jednym podmiocie, tak aby mógł być wykorzystywany przez kolejne pokolenia rodziny.
