Bardzo często dochodzi do sprzedaży zespołu rzeczy i praw tworzących pewną całość. Strony takich transakcji powinny się w takiej sytuacji głęboko zastanowić co tak naprawdę jest przedmiotem umowy sprzedaży. Czy są to niezależne od siebie, luźno tylko związane rzeczy, czy jednak jest to pewna zorganizowana całość, której można przypisać cechy zorganizowanej części przedsiębiorstwa.
Osoby prowadzące działalność gospodarczą dokonują setek czynności kupna i sprzedaży towarów i usług. Zwykle w większości przypadków nie są to skomplikowane transakcje. Jednak prędzej czy później nadarza się okazja albo potrzeba kupna/sprzedaży większej całości prowadzonego biznesu. Może to być sprzedaż pewnej części działalności, której przedsiębiorca chce się pozbyć. Może to być sprzedaż jakiegoś oddziału prowadzonego na drugim krańcu kraju. Może to być sprzedać pewnej linii technologicznej albo nawet tytułu prasowego. W takiej sytuacji warto pomyśleć, co będzie przedmiotem kupna/sprzedaży. Warto postawić pytanie czy to co kupujemy/sprzedajemy jest lub nie jest zorganizowaną częścią przedsiębiorstwa.
Co to jest ZCP?
Zorganizowana części przedsiębiorstwa (zwana powszechnie w skrócie „ZCP”), jest pojęciem, które w prawie podatkowym ma swoje znaczenie nadane definicją legalną.
Przez zorganizowaną część przedsiębiorstwa rozumie się organizacyjnie i finansowo wyodrębniony w istniejącym przedsiębiorstwie zespół składników materialnych i niematerialnych, w tym zobowiązania, przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych, który zarazem mógłby stanowić niezależne przedsiębiorstwo samodzielnie realizujące te zadania (art. 2 pkt 27e ustawy VAT oraz art. 4a pkt 4 ustawy CIT).
Aby określony zespół składników majątkowych mógł zostać zakwalifikowany jako ZCP, przyjmuje się, że spełnione muszą być wszystkie poniższe warunki:
- musi istnieć zespół składników materialnych i niematerialnych, w tym zobowiązań,
- zespół ten powinien być organizacyjnie i finansowo wyodrębniony w istniejącym przedsiębiorstwie,
- składniki przedsiębiorstwa przeznaczone powinny być do realizacji określonych zadań gospodarczych,
- zespół składników mógłby stanowić niezależne przedsiębiorstwo realizujące zadania gospodarcze.
Nie wystarczy zatem zorganizowanie jakiejkolwiek masy majątkowej, ale musi się ona odznaczać odpowiednią odrębnością organizacyjną i finansową, z możliwością samodzielnego funkcjonowania w razie zaistnienia takiej potrzeby w obrocie gospodarczym.
Interpretacja ustawowej definicji ZCP budzi w praktyce wiele wątpliwości i trudno jest wskazać precyzyjnie granicę pomiędzy ZCP a kompleksem składników majątkowych.
Ocena wydzielanego zespołu składników majątkowych pod kątem uznania go za ZCP powinna być dokonywana pod kątem wydzielenia na trzech płaszczyznach:
- wydzielenia organizacyjnego,
- wydzielenia finansowego,
- wydzielenia funkcjonalnego.
Zabezpieczenie nabywcy
Przede wszystkim nabywca ZCP powinien zapewnić sobie pewność, że nie będzie odpowiadał za zaległości podatkowe zbywcy ZCP.
W celu zabezpieczenia się nabywcy przed odpowiedzialnością za zaległości podatkowe zbywającego nabywca – za zgodą zbywającego – lub też sam zbywający może wystąpić do właściwego miejscowo dla zbywającego urzędu skarbowego o wydanie zaświadczenia o wysokości jego zaległości podatkowych. Wówczas nabywca ZCP nie odpowiada za zaległości podatkowe, które nie zostały wykazane w zaświadczeniu, ale tylko pod warunkiem, że zaświadczenie to będzie wydane nie wcześniej niż 30 dni przed nabyciem.
Podatek VAT
Zgodnie z art. 6 pkt 1 Ustawy VAT, przepisów ustawy nie stosuje się do transakcji zbycia zorganizowanej części przedsiębiorstwa. W konsekwencji, nabycie ZCP nie jest objęta opodatkowaniem podatkiem VAT. Jednak sprawa tylko na pozór jest oczywista. Problem polega bowiem na ustaleniu, czy sprzedawany majątek można uznać za ZCP. Pomyłka zawsze jest kosztowna. Jeżeli strony przyjmą, że przedmiotem sprzedaży jest ZCP, to sprzedaż nie zostanie opodatkowana podatkiem VAT. Wówczas, jeżeli organy podatkowe będą miały inne zdanie, to sprzedawca będzie miał zaległość podatkową wobec fiskusa. Z drugiej strony, jeżeli strony przyjmą, że przedmiotem sprzedaży nie jest ZCP, to transakcja będzie opodatkowana podatkiem VAT. Wówczas, jeżeli organy podatkowe uznają, że jednak była to zorganizowana cześć przedsiębiorstwa, to nabywca zostanie pozbawiony prawa do odliczenia podatku VAT z faktur, które otrzymał do sprzedającego.
Mając więc na uwadze powyższe, sprawa ustalenia, czy przedmiotem sprzedaży jest lub nie jest ZCP ma zawsze pierwszorzędne znaczenie, gdyż albo sprzedawca albo nabywca w razie sporu z organami podatkowymi, będzie dotknięty negatywnymi konsekwencjami.
Podatek od czynności cywilnoprawnych
Dostawa ZCP oznacza, że nie ma podatku VAT. Ale w takiej sytuacji co do zasady należy zapłacić podatek od czynności cywilnoprawnych. W razie pomyłki w określeniu przedmiotu sprzedaży i późniejszego ustalenia, że jednak było to ZCP, nabywca może wystąpić z wnioskiem o stwierdzenie nadpłaty tego podatku.
Dostawa zorganizowanej części przedsiębiorstwa to transakcja, którą powinno się przeprowadzać z dużą rozwagą i namysłem. Bywają sytuacje proste i oczywiste, jednak wiele jest przypadków wątpliwych i trudnych do jednoznacznego określenia przedmiotu sprzedaży. W tych przypadkach, gdy ryzyko błędu jest wysokie, a strony mają odmiennego zdanie, dobrym rozwiązaniem jest ustalenie skutków podatkowych stron transakcji skierowaniem wniosku z zapytaniem o indywidualną interpretację prawa podatkowego do Ministra Finansów. Takie rozwiązanie może często pomóc oddalić to ryzyko i niebezpieczeństwo, które w razie pomyłki przynajmniej do końca okresu przedawnienia zobowiązania podatkowego, będzie nad transakcją ciążyło.
