Ustalenie właściwego ustawodawstwa jest kluczowe dla spełnienia obowiązków związanych z opłacaniem składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Podleganie pracownika konkretnemu ustawodawstwu potwierdza zaświadczenie o zabezpieczeniu społecznym (A1). Obowiązek odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oddelegowanego pracownika, może ciążyć na pracodawcy lub na pracowniku.
Piąty wpis z cyklu „12 Przykazań transgranicznego delegowania pracowników” koncentruje się na zasadach podlegania ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnym przez pracowników oddelegowanych do pracy w innym kraju. W ramach naszego cyklu szczegółowo omawiamy najważniejsze kwestie związane z delegowaniem pracowników do pracy poza granicami kraju. Każdy wpis przedstawia odrębne zagadnienia, tworząc razem kompleksowe kompendium wiedzy na temat transgranicznego delegowania pracowników.
Ubezpieczenie społeczne pracownika oddelegowanego do pracy za granicą
Przepisy unijne stanowią, iż osoby, które wykonują pracę w więcej niż jednym państwie członkowskim UE, EOG lub Szwajcarii, podlegają ustawodawstwu tylko jednego państwa członkowskiego. Dla określenia obowiązków ubezpieczeniowych pracownika, konieczne jest więc ustalenie właściwego ustawodawstwa. Tym samym, co do zasady, nie powinno dochodzić do sytuacji, w której podatnik opłacałby składki na ubezpieczenia społeczne w dwóch lub więcej państwach.
Zasady ustalania właściwego ustawodawstwa zostały określone w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Różnią się one w zależności od podejmowanej formy aktywności zawodowej oraz uwarunkowań osobistych podatnika.
Ważny fragment
W przypadku pracownika oddelegowanego przez polskiego pracodawcę do wykonania pracy za granicą, jeżeli okres oddelegowania nie przekracza 24 miesięcy, a pracownik nie został oddelegowany w celu zastąpienia innej osoby, co do zasady, podlega on polskiemu ustawodawstwu.
W przypadku wykonywania pracy poza UE oraz EOG obowiązuje – jeżeli została zawarta – umowa o zabezpieczeniu społecznym, zawarta pomiędzy Polską a krajem, do którego delegowany jest pracownik. Umowy te oparte są m.in. na:
- zasadzie równego traktowania,
- zasadzie stosowania jednego ustawodawstwa,
- zasadzie sumowania okresów ubezpieczenia,
- zasadzie zachowania praw nabytych (eksportu świadczeń).
Zakres przedmiotowy umów jest zróżnicowany. Zazwyczaj obejmuje on świadczenia: emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy, renty rodzinne, zasiłki chorobowe. Umowy mogą też zawierać świadczenia zdrowotne, zasiłki rodzinne, zasiłki z tytułu pozostawania bez pracy.
Aktualnie Polska posiada umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym z:
- Jugosławią (Obecnie dotyczy: Czarnogóry, Serbii, Bośni i Hercegowiny),
- Macedonią,
- USA,
- Kanadą,
- Quebec,
- Koreą Południową,
- Australią,
- Ukrainą,
- Mołdawią
- Mongolią,
- Izraelem,
- Turcją,
- Białorusią.
Ważny fragment
Potwierdzeniem właściwości ustawodawstwa jest wydawane na wniosek zainteresowanego zaświadczenie A1 (w przypadku krajów z UE/EOG) oraz specjalny dokument wydawany przez organy ubezpieczeń społecznych państwa, z którego oddelegowywany jest pracownik (w przypadku krajów, z którym podpisane jest porozumienie o zabezpieczeniu społecznym).
Przepisy ustawy regulującej kwestie ubezpieczeń zdrowotnych stanowią, że spełnienie przesłanek do objęcia ubezpieczeniami społecznymi jest jednoznaczne z objęciem danej osoby obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego. W konsekwencji, podleganie pod ubezpieczenia społecznego w Polsce oznacza jednoczesne podleganie pod ubezpieczenia zdrowotne.
Uzyskiwanie zaświadczenia A1
Wniosek o wydanie zaświadczenia na formularzu A1 może złożyć: pracownik, pracodawca lub osoba pracująca na własny rachunek. Możliwe jest również złożenie takiego wniosku przez pełnomocnika, w tym celu należy w pierwszej kolejności zarejestrować w ZUS odpowiednie pełnomocnictwo ZUS PEL.
Zgodnie z art. 12 rozporządzenia 883/2004 poświadczenie podlegania przepisom o zabezpieczeniu społecznym może być wydane osobie oddelegowanej przez pracodawcę do innego państwa członkowskiego, pod warunkiem, że przewidywany czas oddelegowania nie przekracza 24 miesięcy.
Natomiast zgodnie z art. 13 ust. 1 i 2 powyższego rozporządzenia poświadczenie podlegania przepisom o zabezpieczeniu społecznym wydaje się osobie wykonującej pracę w dwóch lub więcej państwach członkowskich. Podlega ona wtedy ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym posiada miejsce zamieszkania, jeżeli wykonuje w nim znaczą część pracy. Jednakże jeżeli nie wykonuje znacznej części pracy w miejscu zamieszkania, to skutkuje to podleganiem ustawodawstwu państwa, w którym znajduje się siedziba pracodawcy.
Od 1 kwietnia 2022 r. wnioski o zaświadczenia A1 należy składać do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wyłącznie w formie dokumentów elektronicznych za pośrednictwem Platformy Usług Elektronicznych (PUE) ZUS.
Ustawodawstwo polskie w zakresie ubezpieczeń społecznych pracowników oddelegowanych
W przypadku pracowników, którzy podlegają polskiemu ustawodawstwu w zakresie ubezpieczeń społecznych, oddelegowanych przez polskiego pracodawcę do wykonania określonej pracy w innym państwie, ich warunki ubezpieczeń pozostają praktycznie tożsame z tymi, które obowiązują w przypadku wykonywania pracy na terytorium Polski. Zmianie podlega natomiast sam sposób obliczania podstawy wymiaru składek.
Obowiązek odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne, w przypadku pracownika oddelegowane za granicę, ciąży na pracodawcy. Z kolei w przypadku pracownika oddelegowanego do wykonywania pracy na terytorium Polski, jeżeli podlega on polskim ubezpieczeniom społecznym, jego pracodawca powinien zarejestrować się dla tych celów w Polsce. Istnieje jednak możliwość, aby osoba oddelegowana do pracy w Polsce przejęła te obowiązki na siebie, co będzie skutkowało brakiem konieczności rejestrowania się przez pracodawcę jako płatnik na terytorium Polski.
Podsumowanie
Ustalenie właściwego ustawodawstwa jest kluczowe dla spełnienia obowiązków związanych z opłacaniem składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Zaświadczenia takie jak A1 są niezbędne do potwierdzenia, jakiemu ustawodawstwu podlega pracownik, co pomaga uniknąć podwójnego opodatkowania składek i zapewnia prawidłowe rozliczenie ubezpieczeń w międzynarodowych ramach. W celu poprawnego ustalenia właściwego ustawodawstwa, a także uzyskania zaświadczenia A1 zapraszamy do kontaktu z naszymi doradcami podatkowymi.
WSPÓŁAUTORZY: Karolina Nieścior i Joanna Krajnik, Transgraniczne delegowanie pracowników
Cykl „12 Przykazań transgranicznego delegowania pracowników” składa się z poniższych artykułów:
- Transgraniczne delegowanie pracowników
- Oddelegowanie a delegacja
- Pracownik oddelegowany do pracy w Polsce
- Pracownik za granicą a PIT w Polsce
- Delegowanie pracowników – ubezpieczenia społeczne i zdrowotne
- Delegowanie pracowników – dokumentacja
- Delegowanie pracowników – umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania
- Delegowanie pracowników – opodatkowanie dochodów w innych krajach
- Delegowanie pracowników roczne zeznanie podatkowe
- Dyrektywa o transgranicznym delegowaniu pracowników
- Delegowanie pracowników – łatwiej z doradcą podatkowym
- Delegowanie pracowników – wątpliwości