Pracodawca zatrudniając osobę fizyczną jako: pracownika, zleceniobiorcę, wykonawcę (umowa o dzieło) lub firmę, może zetknąć się z różnorodnymi potrąceniami z uzyskiwanych przez te osoby przychodów. Mogą to być potrącenia dobrowolne lub obowiązkowe, a niestety coraz częściej możemy spotkać się z zajęciami komorniczymi.
Zadaniem komornika jest prowadzenie postępowania tak, żeby skutecznie ściągnąć z majątku dłużnika (czyli naszego pracownika) należności dla wierzyciela (czyli instytucji lub osobie, której pracownik jest winny, najczęściej pieniądze). Przepisy prawa określają, co dokładnie we wskazanych przez wierzyciela ramach, może zająć komornik, a co powinien pozostawić dłużnikowi jako środki niezbędne do życia i utrzymania. Komornik, może więc zająć poszczególne składniki majątku (np. ruchomości lub nieruchomości), a następnie sprzedać je w trybie licytacji publicznej.
Ta procedura jest skomplikowana i długotrwała. Dlatego też najczęściej komornicy najpierw rozpoczynają realizację zajęcia od wynagrodzenia, ponieważ jest to prostszy sposób odzyskania długu. Dopiero, gdy zajęcie wynagrodzenia za pracę czy zlecenia będzie nieskuteczne, zaczynają zajmować inne źródła (konto w banku), majątek ruchomy oraz nieruchomości.
W kwestii potrąceń Pracodawcę obligują przepisy: Kodeksu Pracy (w przypadku pracowników) oraz Kodeksu Cywilnego (dla osób zatrudnionych w innych formach niż umowa o pracę).
W pierwszej kolejności zajmijmy się potrąceniami dla pracowników. Kodeks Pracy pod tym względem jest bardzo rygorystyczny i art. 87 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.) mówi, że z wynagrodzenia za pracę – po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych – potrąceniu, bez wyrażenia zgody przez pracownika, podlegają tylko:
a. sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych,
b. sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne (niespłacone pożyczki w bankach, mandaty, składki ZUS itp.),
c. zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi,
d. kary pieniężne za nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bhp, ppoż, opuszczanie pracy bez usprawiedliwienia, stawianie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy (art. 108 K.p.).
Sprawdź Outsourcing rachunkowości Grant Thornton
Pozostałe potrącenia, jak np. dodatkowe ubezpieczenie, karnety na zajęcia sportowe, rozliczenie korzystania przez pracownika z rozmów prywatnych z telefonu służbowego itp., muszą obligatoryjnie być przez pracownika wyrażone na piśmie. Inna forma niż pisemna jest nieważna.
Po to, aby pracownik nie pozostał bez środków do życia i utrzymania rodziny, przepisy gwarantują tzw. kwotę wolną od potrąceń. Jest to część wynagrodzenia, której komornik zająć nie może, bo pracownik musi mieć za co kupić jedzenie, zabezpieczyć opał na zimę, wykupić lekarstwa itp. Kodeks pracy dla pracowników reguluje wysokość potrąceń i kwoty wolne w następujących wysokościach:
- egzekucja alimentów – komornik może zabrać z wynagrodzenia maksymalnie 60% wynagrodzenia netto (czyli tego co dostajemy „na rękę”), niestety nie ma znaczenia wysokość zarobionych przez nas pieniędzy, ponieważ komornik zawsze dostaje do 3/5 wypłaty.
- przy egzekucji długów innych niż alimenty – komornik (ale nie tylko on, ponieważ może to być również organ administracji publicznej – ZUS lub Urząd Skarbowy) zabrać może najwyżej 50% kwoty netto. W tym przypadku mamy kwotę wolną od potrąceń i jest to wysokość minimalnego wynagrodzenie netto 1237,20 zł. Kwoty wolne oblicza się w ten sam sposób, jak wynagrodzenie pracownika do wypłaty. Ich wysokość zależy od przysługujących pracownikom kosztów uzyskania przychodów i stosowania bądź nie kwoty zmniejszającej zaliczkę na podatek dochodowy.
- obowiązkowo musi zostać 75% wynagrodzenia – przy potrącaniu zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi, oraz
- 90% wynagrodzenia – przy potrącaniu kar pieniężnych przewidzianych w Kodeksie pracy.
W razie zatrudnienia w wymiarze niższym niż cały etat kwoty wolne od potrąceń ulegają proporcjonalnemu zmniejszeniu.
Nieco inaczej kształtują się limity i kwoty wolne od zajęć, gdy dłużnik wykonuje pracę na podstawie umów cywilnoprawnych, na przykład umowy zlecenia czy umowy o dzieło. W takiej sytuacji potrąceniu podlegają kwoty w całości (100% kwoty netto do wypłaty). Niestety Kodeks Pracy gwarantuje wypłatę części wynagrodzenia tylko pracownikom natomiast w żaden sposób nie chroni zleceniobiorców. Jednak, gdy jest to jedyne i stałe źródło utrzymania dłużnika (pracuje od dłuższego czasu u jednego pracodawcy), potrąceniu podlegają kwoty w takiej wysokości, jakby pracował na podstawie umowy o pracę.
Zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego nie podlegają egzekucji u dłużnika pobierającego periodyczną stałą płacę w kwocie, która odpowiada niepodlegającej egzekucji części płacy za czas do najbliższego terminu wypłaty. Natomiast egzekucji nie podlegają u dłużnika nieotrzymującego stałej płacy – pieniądze niezbędne dla niego i jego rodziny na utrzymanie przez dwa tygodnie (art. 829 pkt 5 Kodeksu postępowania cywilnego). Ocena wysokości kwoty pieniężnej wolnej od zajęcia u dłużnika nieotrzymującego stałej płacy należy do komornika i dlatego to dłużnik powinien przyjść do komornika, złożyć odpowiednie dokumenty i wnioski i dopiero na tej podstawie komornik wyda postanowienie o ograniczeniu wysokości potrąceń. Jeśli komornik, mimo istnienia przesłanek chroniących wynagrodzenie zleceniobiorcy nie uzna ich i komornik wyda postanowienie o zajęciu całego świadczenia z tytułu umowy zlecenia pracodawca musi je zrealizować zgodnie z otrzymanym postanowieniem komornika. Zleceniobiorcy zostaje wtedy możliwość skierowania do właściwego sądu rejonowego skargi na czynności komornika.
Przed przystąpieniem do realizacji zajęć komorniczych należy zwrócić szczególną uwagę czy otrzymane przez pracodawcę zajęcie jest właściwe. Nie można bowiem z wynagrodzenia za pracę dokonać egzekucji wierzytelności a z wynagrodzenia z tytułu otrzymywanych z umowy zlecenia czy o dzieło przychodów zajęcia wynagrodzenia za pracę czy zasiłku. Jeżeli komornik przesłał do nas nieprawidłowe postanowienie należy najpierw poinformować go o rodzaju zawartej z pracodawcą umowy z dłużnikiem i dopiero po przesłaniu właściwego postanowienia komorniczego możemy przystąpić do realizacji.
Jak więc wynika z powyższego problem zajęć komorniczych jest bardzo ważną sprawą w codziennych czynnościach przy naliczaniu płac. Problemy tu przedstawione to tylko niewielka część spraw, które obejmują tak bardzo wrażliwy temat jakim są potrącenia z wynagrodzenia pracowniczego.
