Mechanizm ten wprowadza de facto nowy sposób ustalania cła na granicach UE z uwzględnieniem emisji CO₂ i obejmuje grupę importowanych do UE z krajów trzecich wyrobów z branż energochłonnych m.in. z: aluminium, żelaza, stali, wodoru, nawozów czy cementu. W praktyce nowe regulacje dotkną wiele podmiotów prowadzących handel w obrębie Unii Europejskiej.
Żeby sprawdzić czy importowane towary są objęte podatkiem węglowym należy przede wszystkim zweryfikować swoje zgłoszenia celne (przejrzeć klasyfikację taryfową importowanych produktów), porównując je z unijnym rozporządzeniem (KE do identyfikacji towarów zastosowała dla ułatwienia kody CN).
Przypominamy, że już 31 stycznia mija termin na złożenie raportu dotyczącego tzw. podatku węglowego za pierwszy okres sprawozdawczy, obejmujący ostatni kwartał ubiegłego roku. Obowiązkowe sprawozdanie dotyczy wszystkich tych przedsiębiorców, którzy w danym kwartale dokonali importu wyrobów z takich grup towarowych jak cement, żelazo, stal, aluminium oraz nawozy. Oprócz informacji o ilości importowanych towarów w rejestrze musi się znaleźć również wielkość tzw. emisji wbudowanych dotyczących tych towarów. Za niewywiązania się z powyższego obowiązku sprawozdawczego przewidziane są kary pieniężne.
Jakie są etapy wdrożenia CBAM?
Rozporządzenie dotyczące CBAM przewiduje dwa etapy:
- okres przejściowy, trwający od 1 października 2023 roku do 31 grudnia 2025 roku – który ma na celu umożliwienie przedsiębiorcom dostosowanie się do nowych regulacji oraz „finalne dopracowanie metodyki do 2026 r.;
- pełne wdrożenie CBAM, zaplanowane od 1 stycznie 2026 roku.
Jakie są obowiązki przedsiębiorców w okresie przejściowym oraz pełnego wdrożenia CBAM?
W pierwszym okresie obowiązki dotyczące CMAB będą dotyczyły wyłącznie importerów wyrobów z cementu (CN 2523), żelaza i stali, aluminium, nawozów, energii elektrycznej (CN 2716 00 00) oraz wodoru (początkowo katalog ten obejmował również wyroby plastikowe). Przedsiębiorstwa handlowe – jak czytamy w komunikacie KE – będą w tym czasie zobowiązane do składania sprawozdań w sprawie tzw. emisji wbudowanych związanych z importem towarów objętych CBAM oraz rzeczywistej łącznej wielkości pośrednich emisji wbudowanych, a także do raportowania należnej opłaty za emisję gazów cieplarnianych w kraju pochodzenia – w okresach kwartalnych (począwszy danych za IV kwartał 2023 r.). Nie będzie natomiast jeszcze trzeba w tym okresie płacić żadnych opłat za emisje. Raporty będzie trzeba składać przy pomocy elektronicznej platformy (pierwszy w terminie do 31 stycznia 2024 roku).
Z kolei od 1 stycznia 2026 roku importerzy zostaną zobowiązani do uzyskania statusu „upoważnionego zgłaszającego CBAM” i jako takie podmioty będą musieli kupować certyfikaty CBAM w ilości odpowiadającej emisji wbudowanej (czyli emisji uwolnionej w procesie produkcji danego wyrobu), a następnie je umarzać (będzie to forma płatności podatku CBAM). Ponadto będą mieli obowiązek składania rocznych deklaracji CBAM w przypadku towarów związanych z największym ryzykiem tzw. ucieczki emisji – do 31 maja każdego roku (ucieczka emisji – jak podaje KE – następuje wówczas, „gdy przedsiębiorstwa z siedzibą w UE przenoszą wysokoemisyjną produkcję za granicę, aby skorzystać z niższych standardów, lub gdy produkty unijne zastępuje się importowanymi produktami o większej emisji dwutlenku węgla, co z kolei osłabia efekty naszych działań w dziedzinie klimatu”).
Ważny fragment
UWAGA! Tylko podmioty zarejestrowane jako „upoważnieni zgłaszający” będą mogły importować towary objęte CBAM do państw UE.
Kary i sankcje
Za niewywiązanie się z obowiązków wynikających z CBAM przewidziane są konsekwencje, w tym kary. Organy celne nie zezwalają bowiem na przywóz towarów objętych tym mechanizmem przez inną osobę niż upoważniony zgłaszający CBAM. Naruszenie przepisów może zostać ukarane np. cofnięciem statusu upoważnionego zgłaszającego. Mogą być stosowane także kary finansowe, samo bowiem niezgłoszenie emisji ma kosztować od 10 do 50 euro za każdą niezaraportowaną tonę, chodzi tu nie tylko o niezłożenie raportu CBAM, ale także złożenie niekompletnego lub nieprawidłowego raportu.
Ważny fragment
W pierwszym roku funkcjonowania mechanizmu CBAM zadbano o wdrożenie wielu elastycznych opcji – m.in.: stosowanie wartości domyślnych do raportowania emisji czy możliwość stosowania lokalnych (krajowych) regulacji dotyczących monitorowania, raportowania i weryfikacji odnośnie danego produktu. Komisja Europejska udziela też wsparcia firmom poprzez publikację szczegółowych instrukcji pisemnych – w tym dot. praktycznych aspektów wdrażania nowych zasad, planuje również publikację materiałów edukacyjnych online i webinariów, informatorów branżowych oraz kompletnej listy kontrolnej, która pomoże w adaptacji do nowego systemu. Równocześnie trwają prace nad budową narzędzi informatycznych ułatwiających importerom dokonywanie obliczeń oraz zgłoszeń.
Szanse i zagrożenia dla przedsiębiorców
CBAM stwarza zarówno wyzwania, jak i możliwości. Przedsiębiorstwa muszą być świadome potencjalnych skutków CBAM i odpowiednio dostosować swoje strategie. Niezbędne jest między innymi podjęcie – z wyprzedzeniem – współpracy z zagranicznymi partnerami (eksporterami), w celu uzyskania rzetelnych informacji o poziomach emisji.
Ważny fragment
Eksperci uczulają, że przyjęcie przez Komisję Europejską rozporządzenia, jako formy aktu prawnego dotyczącego CBAM sprawia, że ich wdrożenie w krajach członkowskich UE nie będzie wymagało dodatkowej implementacji. Same regulacje natomiast będzie można relatywnie szybko i łatwo zmieniać.
CBAM a polityka klimatyczna UE
CBAM jest naturalną kontynuacją przyjętych przez UE strategii z zakresu ochrony środowiska i ograniczenia gazów cieplarnianych. Ma na celu mobilizację państw trzecich do podjęcia ambitniejszych działań w zakresie ochrony klimatu. Program ten jest integralną częścią pakietu Fit for 55, którego efektem ma być redukcja emisji CO₂ w UE o 55% do 2030 roku i osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 roku.
AUTORKA: Honorata Zakrzewska-Krzyś, Outsourcing finansowo-księgowy
