W poniższym artykule omówimy tryby kontroli rozliczeń podatkowych podatnika prowadzone w oparciu o przepisy Ordynacji podatkowej.
Ordynacja podatkowa wyodrębnia w zasadzie 3 tryby, które różnią się między sobą stopniem sformalizowania, zakresem weryfikowanych kwestii i rozbudowaniem. Są to: czynności sprawdzające, kontrola podatkowa, postępowanie podatkowe i postępowanie podatkowe w zakresie unikania opodatkowania.
Podsumowanie:
- Jest kilka trybów i sposobów przeprowadzenia weryfikacji podatnika przez organ podatkowy. Każdy z nich jest w odrębny sposób uregulowany w Ordynacji podatkowej i ma określony reżim, którego znajomość pozwala odpowiednio przygotować się do niego, jak również mieć kontrolę nad tym, co dzieje się podczas postępowania czy kontroli podatkowej.
- Przedstawione w artykule tryby kontroli wynikają z Ordynacji podatkowej, należy jednak pamiętać, że odrębny tryb kontroli wprowadzają przepisy Ustawy o KAS, co szerzej przedstawione zostanie w kolejnym artykule cyklu.
Przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą może być objęty kontrolą w zakresie wielu- można pewnie powiedzieć wszystkich- aspektów swojej działalności, począwszy od działalności operacyjnej, a na aspektach podatkowych kończąc. Dla nas, jako doradców podatkowych, właśnie kontrole w zakresie rozliczeń z fiskusem są szczególne istotne. W kolejnych dwóch artykułach skupimy się i pokrótce przedstawimy, jakie są tryby weryfikacji poprawności rozliczeń podatnika.
Czynności sprawdzające – proste narzędzie do weryfikacji prostych kwestii
Pierwszym trybem weryfikacji rozliczeń podatnika, najmniej sformalizowanym, ale też dotyczącym w zasadzie bardzo wąskich zagadnień z zakresu rozliczeń podatkowych są czynności sprawdzające (art. 272 i nast. Ordynacji podatkowej). Czynności sprawdzające służą do stosunkowo szybkiej weryfikacji wątpliwości organu podatkowego powstałych m.in. w związku z otrzymaną od podatnika lub jego kontrahenta deklaracją podatkową, niewpłaconym podatkiem czy złożonym zgłoszeniem rejestracyjnym na VAT. W ramach czynności sprawdzających organ podatkowy może np. dopytać z czego wynika rozbieżność w zadeklarowanych przez podatnika i jego kontrahenta transakcjach wewnątrzwspólnotowych czy też wyjaśniać rozbieżności/błędy w nadsyłanych plikach JPK_V7. Przeprowadzenie czynności sprawdzających nie wymaga formalnego postanowienia o wszczęciu czynności czy upoważnienia do ich przeprowadzenia.
Kontrola podatkowa
Kolejnym trybem, już znacznie bardziej sformalizowanym, jest kontrola podatkowa (prowadzona w oparciu o art. 281 i nast. Ordynacji podatkowej). Większy stopień sformalizowania oznacza m.in. konieczność zawiadomienia przez organ podatkowy o zamiarze wszczęcia kontroli u podatnika, choć przepisy przewidują wyjątki od tej reguły (dokładniej o zasadach wszczynania kontroli i postępowań będziemy pisali na łamach tego cyklu w kolejnych artykułach). Kontrola podatkowa dotyczy zagadnień bardziej złożonych i rozbudowanych, niż czynności sprawdzające – w ramach kontroli podatkowej organ sprawdza, czy kontrolowany wywiązuje się z ciążących na nim obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego. W ramach kontroli podatkowej organ może zatem weryfikować poprawność rozliczeń w zasadzie w zakresie każdego podatku i każdego zagadnienia, które wpływa na obowiązki podatkowe podatnika. Organowi prowadzącemu kontrolę przysługuje szeroki zakres uprawnień, np. do żądania wyjaśnień czy dokumentów, przesłuchiwania świadków czy dokonywania oględzin. Z kontroli podatkowej sporządza się protokół.
Postępowanie podatkowe
Postępowanie podatkowe jest najbardziej rozbudowanym trybem sprawdzania podatnika (dział IV Ordynacji podatkowej). Postępowanie może być prowadzone na wniosek podatnika (np. w związku z wnioskiem o stwierdzenie nadpłaty) lub z urzędu – wówczas konieczne jest postanowienie o wszczęciu postępowania. Postępowanie podatkowe, podobnie jak kontrola może dotyczyć w zasadzie każdego podatku i zagadnienia. Ordynacja podatkowa w szczegółach określa m.in. zasady prowadzenia postępowania, sposób doręczania dokumentów, rodzaje dowodów w postępowaniu czy rodzaje wydawanych przez organ rozstrzygnięć i zasady odwoływania się od nich czy zasady wykonywania decyzji wydanych przez organ (w tym, w szczególnych przypadkach, decyzji nieostatecznych). Zakres regulacji jest istotnie bardzo szeroki i wieloaspektowy.
Szczególną odmianą postępowań jest postępowanie podatkowe w przypadku unikania opodatkowania. Zasady prowadzenia tego szczególnego postępowania reguluje art. 119g i nast. Ordynacji podatkowej. Postępowanie w zakresie unikania opodatkowania prowadzi Szef Krajowej Administracji Skarbowej, wszczynając je lub przejmując do prowadzenia na wniosek organu podatkowego. Dotyczy ono wyłączenie takich zagadnień, w których może być wydana decyzja z zastosowaniem art.119a Ordynacji podatkowej, czyli w sprawach, w których głównym celem określonych czynności, sprzecznych z prawem podatkowym, było uzyskanie korzyści podatkowej, a sposób działania podatnika był sztuczny.
Ordynacja podatkowa przewiduje kilka trybów prowadzenia weryfikacji podatkowej podatnika od prostych czynności sprawdzających, poprzez kontrolę podatkową po postępowanie podatkowe, określając przy tym dość precyzyjnie zakres każdego z nich i przysługujące organowi prawa i możliwości. W kolejnych artykułach będziemy Państwu przybliżali specyfikę poszczególnych trybów, wskazując przede wszystkim na prawa i możliwości jakie przysługują podatnikowi, do którego swe kroki skierował organ, celem zweryfikowania jego rozliczeń podatkowych.
Kontrole i postępowania podatkowe: nowy cykl artykułów
- Ordynacja podatkowa: Rodzaje i tryby kontroli rozliczeń podatkowych
- Rodzaje kontroli podatkowych – Ustawa KAS
- Wszczęcie kontroli a korekta deklaracji podatkowej
- Wyrok TSUE ws. WNT – ostatni moment na wznowienie postępowania
- Prawa podatnika w postępowaniu podatkowym
