Główne założenia nowych przepisów
Już niebawem podmioty zatrudniające powyżej 50 osób (niezależnie od podstawy prawnej świadczenia pracy) zostaną zobowiązane do przygotowania odpowiednich procedur zgłoszeń wewnętrznych, wdrożenia wewnętrznych kanałów zgłoszeniowych, jak również do podejmowania działań następczych w związku ze zgłoszeniami naruszeń prawa przez pracowników.
Ważny fragment
Przypominamy, że w ustawie zostanie uregulowany m.in. status prawny sygnalisty, warunki objęcia ochroną osób dokonujących zgłoszenia oraz środki ochrony zgłaszających (zakaz działań odwetowych, środki ochrony przed działaniami odwetowymi, sankcje).
Sygnaliści – wdrożenie procedur wewnętrznych w przedsiębiorstwie
Wdrożenie procedur wewnętrznych będzie wymagało konsultacji z zakładowymi organizacjami związkowymi albo z przedstawicielami pracowników (jeśli u pracodawcy nie będą działały zakładowe organizacje związkowe). Ustalana w ten sposób procedura i rozwiązania będą musiały spełniać minimalne wymogi określone w ustawie, w tym objąć kwestie organizacyjne, takie jak: wyszczególnienie komórek organizacyjnych lub osób przyjmujących zgłoszenia, wyszczególnienie komórek organizacyjnych lub osób upoważnionych do podejmowania działań następczych, sposoby zgłaszania i potwierdzania przyjęcia zgłoszenia oraz terminy realizowanych czynności; pracodawca będzie także musiał stworzyć odpowiedni rejestr, w którym będzie gromadził informacje dotyczące dokonanych zgłoszeń.
Wobec podmiotów, które nie przyjęły wewnętrznej procedury zgłaszania naruszeń projekt przewiduje odpowiedzialność wykroczeniową (grzywna w kwocie do 5.000 zł).
Ochrona sygnalistów – objęcie ochroną naruszeń z obszaru prawa pracy
W przyjętym projekcie rządowtm ustalono ostatecznie katalog obszarów, których dotyczą zgłoszenia naruszenia prawa (tj. działania lub zaniechania niezgodne z prawem lub mające na celu obejście prawa), w których sygnaliści będą korzystać z ochrony. W katalogu zachowano obszar korupcji oraz naruszenia z zakresu prawa pracy; ostatecznie z zakresu wyłączono natomiast naruszenia związane z handlem ludźmi oraz doprecyzowano wolności i prawa człowieka i obywatela jako konstytucyjne i występujące w stosunkach jednostki z organami władzy publicznej.
Szczególnie objęcie ochroną naruszeń z obszaru prawa pracy wydaje się istotne z punktu widzenia każdej organizacji (w szczególności z uwagi na potencjalne przypadki mobbingu i molestowania w zakładzie pracy, które często nie są zgłaszane z uwagi na brak odpowiednich środków ochrony).
W ostatecznym tekście projektu rządowego przyjęto, że:
- ochroną zostaną objęte osoby pracujące niezależnie od podstawy i formy świadczenia pracy lub pełnienia służby, a także wykonawcy, podwykonawcy lub dostawcy oraz inne osoby, które zgłaszają informacje o naruszeniach w kontekście związanym z pracą;
- sygnalista będzie mógł zgłosić naruszenie prawa za pomocą: (i) wewnętrznych kanałów zgłoszeń, które zostaną utworzone przez podmioty prywatne oraz publiczne; (ii) zewnętrznych kanałów zgłoszeń do odpowiednich organów państwowych; (iii) będzie mógł dokonać w szczególnych przypadkach ujawnienia publicznego;
- w związku z dokonaniem zgłoszenia przez sygnalistę, nie będzie go można pociągnąć do odpowiedzialności, w tym odpowiedzialności dyscyplinarnej lub np. odpowiedzialności za szkodę dotyczącą naruszenia praw innych osób (w szczególności w zakresie praw autorskich, przepisów o ochronie danych osobowych oraz obowiązku zachowania tajemnicy, w tym tajemnicy przedsiębiorstwa), pod warunkiem, że osoba zgłaszająca miała uzasadnione podstawy by sądzić, że zgłoszenie lub ujawnienie publiczne jest konieczne do ujawnienia naruszenia prawa (osoba, która poniosła szkodę w związku z nieuzasadnionym zgłoszeniem będzie mogła żądać odszkodowania lub zadośćuczynienia);
- organem przyjmującym zgłoszenia zewnętrzne oraz udzielającym zgłaszającym wsparcia będzie Rzecznik Praw Obywatelskich;
- sygnalista będzie podlegał ochronie określonej w ustawie niezależnie od tego, czy będąca przedmiotem zgłoszenia lub ujawnienia publicznego informacja dotyczy interesu publicznego;
- wydanie zaświadczenia o podleganiu ochronie przewidzianej w ustawie przez organy władzy publicznej właściwe do podjęcia działań następczych będzie następowało na żądanie sygnalisty nie z urzędu (przy rezygnacji z odebrania od zgłaszającego oświadczenia złożonego pod rygorem odpowiedzialności za fałszywe zeznania, że informacja o naruszeniu prawa była prawdziwa w momencie dokonania zgłoszenia);
- wielkość zatrudnienia obligująca przedsiębiorcę do wdrożenia procedury zgłoszeń wewnętrznych (50 osób) będzie badana według stanu na dzień 1 stycznia lub 1 lipca danego roku,
- sygnalista będzie chroniony już od chwili dokonania zgłoszenia lub ujawnienia publicznego,
- zaświadczenie o podleganiu sygnalisty ochronie będzie wydawane w terminie 1 miesiąca,
- odpowiedzialność z tytułu podjęcia wobec sygnalisty działań odwetowych w związku z dokonaniem zgłoszeń będzie obejmowała odszkodowanie w kwocie nie niższej niż kwota przeciętnego miesięcznego w gospodarce narodowej w poprzednim roku (obecnie 7155,48 zł) lub zadośćuczynienie – jest to istotne złagodzenie odpowiedzialności, gdyż poprzednia wersja projektu zakładała odszkodowania w wysokości nie niższej niż 12-krotność przeciętnej miesięcznej płacy).
Rządowy projekt proponuje także 3-miesiączny okres vacatio legis od dnia ogłoszenia ustawy (w tym terminie wejdą zatem w życie przepisy dotyczące obowiązku ustanowienia przez podmioty prawne wewnętrznych kanałów zgłoszeń, ochrony sygnalistów oraz karne). Natomiast w zakresie regulacji dotyczącej zgłoszeń zewnętrznych (dla RPO i organów publicznych) vacatio legis wynosi 6 miesięcy.
Ważny fragment
Dla prywatnych podmiotów oznacza to, że po publikacji ustawy będą miały 3 miesiące na przygotowanie procedur wewnętrznych oraz skonsultowanie ich treści z pracownikami.
Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zapowiada, że system ochrony sygnalistów zostanie poddany ewaluacji po dwóch latach stosowania przepisów. Resort deklaruje także wsparcie w rozwiązywaniu problemów związanych z praktycznym wdrożeniem ustawy.
Projekt ustawy o sygnalistach został skierowany do I czytania w komisjach sejmowych. W toku prac parlamentarnych Rząd będzie reprezentowała Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej – Agnieszka Dziemianowicz-Bąk. Link do projektu ustawy oraz przebieg prac nad nowymi przepisami dostępny TUTAJ.
AUTORZY: Jolanta Zarzecka-Sawicka, radca prawny, Partner, Michał Mieszkowski, Radca prawny, Senior Associate i Karolina Karpińska, Aplikantka adwokacka, Junior Associate. Zespół Kancelarii Prawnej Grant Thornton
