Już w chwili rozpoczęcia kontroli podatkowej, podatnik zastanawia się, kiedy ona się zakończy. Ordynacja podatkowa oraz Prawo przedsiębiorców przewidują pewne wytyczne w zakresie czasu prowadzenia czynności kontrolnych, w praktyce jednak te terminy są notorycznie wydłużane. Warto jednak pamiętać, że podatnikowi przysługują pewne środki mogące zmotywować organ do sprawniejszego prowadzenia i zakończenia kontroli.
Podsumowanie:
- Kontrola podatkowa może być prowadzona zarówno w siedzibie podatnika, jak i w miejscu przechowywania dokumentacji podatkowej – a także w siedzibie organu podatkowego.
- Pomimo tego, że Ordynacja podatkowa daje kontrolującym sporą swobodę w kształtowaniu czasu kontroli, nie jest tak, że organ może prowadzić kontrolę w nieskończoność. Podatnikowi przysługują bowiem pewne narzędzia, którymi może ponaglić organ do szybszego zakończenia kontroli.
W dzisiejszym artykule chciałabym przybliżyć nieco kwestię miejsca, a przede wszystkim czasu prowadzenia kontroli podatkowej.
Miejsce prowadzenia kontroli podatkowej
Zgodnie z Ordynacją podatkową, czynności kontrolne podczas kontroli podatkowej mogą być prowadzone w siedzibie kontrolowanego, w innym miejscu przechowywania dokumentacji oraz w miejscach związanych z prowadzoną przez niego działalnością i w godzinach jej prowadzenia. W przypadku gdy księgi podatkowe są prowadzone lub przechowywane poza siedzibą podatnika powinien on na żądanie organu podatkowego zapewnić dostęp do tych ksiąg w swojej siedzibie albo w miejscu ich prowadzenia lub przechowywania. W praktyce znaczna część czynności kontrolnych przeprowadzana jest w siedzibie organu, szczególnie w czasach pandemii – organ może bowiem żądać udostępniania akt, ksiąg i wszelkiego rodzaju dokumentów związanych z przedmiotem kontroli, które potem są analizowane w siedzibie organu.
Termin zakończenia kontroli podatkowej
Przepisy nie określają sztywnego terminu zakończenia kontroli, co z jednej strony jest zrozumiałe – każda kontrola podatkowa jest inna, wymaga innego zaangażowania kontrolujących. Z drugiej jednak strony otwarta formuła czasu prowadzenia kontroli może skutkować częstym i nieuzasadnionym jej przedłużaniem. Przepisy wskazują, że kontrola powinna zostać zakończona bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w terminie wskazanym w upoważnieniu do przeprowadzenia kontroli. Przy czym, o każdym przypadku niezakończenia kontroli w terminie organ podatkowy jest zobowiązany zawiadomić na piśmie kontrolowanego, podając przyczyny przedłużenia terminu zakończenia kontroli i wskazując nowy termin jej zakończenia.
Ważny fragment
Co istotne, dokumenty dotyczące czynności kontrolnych dokonanych po upływie terminu zakończenia kontroli (w razie przedłużenia terminu – po upływie tego nowego terminu) nie stanowią dowodu w postępowaniu podatkowym.
Warto również wspomnieć, że Prawo przedsiębiorców wprowadza pewne limity w zakresie czasu prowadzenia kontroli, i tak: czas trwania wszystkich kontroli organu kontroli u przedsiębiorcy w jednym roku kalendarzowym nie może przekraczać w odniesieniu do mikroprzedsiębiorców – 12 dni roboczych, małych przedsiębiorców – 18 dni roboczych, średnich przedsiębiorców – 24 dni roboczych a w odniesieniu do pozostałych przedsiębiorców – 48 dni roboczych.
Przy czym, w określonych przypadkach ww. limity nie znajdują zastosowania – dotyczy to przykładowo sytuacji, gdy przeprowadzenie kontroli jest niezbędne dla przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia, przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego lub zabezpieczenia dowodów jego popełnienia czy gdy kontrola dotyczy zasadności dokonania zwrotu podatku VAT przed dokonaniem tego zwrotu.
Nasz ekspert Elżbieta Ślusarczyk jest do Twojej dyspozycji.
Liczba dni kontroli – jak liczyć?
Do ciekawych wniosków na temat sposobu liczenia dni kontroli doszedł NSA w wyroku z dnia 19 lutego 2020 r. (sygn. akt: I FSK 2243/19) – wyrok został wydany w oparciu o przepisy ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (obowiązujące do końca kwietnia 2018 r.), niemniej regulacje dot. liczby dni kontroli pozostają zasadniczo niezmienione w Prawie przedsiębiorców.
Ważny fragment
NSA podważył prezentowany dotychczas w orzecznictwie pogląd, że pod pojęciem „dni roboczych” należy rozumieć tylko te dni, w których pracownicy organu wykonywali czynności kontrolne w siedzibie przedsiębiorcy. W efekcie NSA wskazał, że przepisy ograniczające liczbę dni kontroli należy rozumieć w ten sposób, że między dniem rozpoczęcia kontroli podatkowej a dniem jej zakończenia nie mogło upłynąć więcej niż 12 dni roboczych (NSA orzekał w odniesieniu do mikroprzedsiębiorcy).
Skoro przepis został tak sformułowany, to trzeba przyjąć, że chodziło w nim o 12 kolejno po sobie następujących dni roboczych. Z czasu trwania kontroli ustawodawca wykluczył jedynie dni inne niż robocze i nie ma żadnych podstaw do twierdzenia, że wykluczył jednocześnie niektóre dni robocze.
Taka wykładania przepisów o maksymalnej liczbie dni kontroli skutkowałaby koniecznością doręczenia przez organ protokołu kontroli w terminie kilkunastu (czy kilkudziesięciu – w przypadku dużych podatników) dni roboczych od dnia rozpoczęcia kontroli.
Jakkolwiek argumenty przytoczone przez NSA w wyroku są uzasadnione, to trudno w praktyce wyobrazić sobie tak ekspresową kontrolę. Przyjęta przez NSA wykładnia czasu kontroli nie skutkuje tym, że organy podatkowe będą teraz rozpoczynały i kończyły kontrolę w terminie kilkunastu czy kilkudziesięciu dni roboczych. Powołany wyrok może jednak wpłynąć na sposób rozpatrywania sprzeciwów wobec czynności kontrolnych podejmowanych przez organ podatkowy po upływie maksymalnej liczby dni kontroli.
Ważny fragment
Instytucja sprzeciwu daje podatnikowi możliwość kontroli działań organu i zanegowania tych, które w ocenie podatnika zostały dokonane z naruszeniem przepisów (np. w związku z przekroczeniem maksymalnej liczby dni kontroli).
Umotywowany sprzeciw wnosi się na piśmie do organu podatkowego. W wyniku wniesienia sprzeciwu wstrzymane zostaje dokonywanie czynności kontrolnych przez organ oraz wstrzymuje się bieg czasu kontroli, do czasu rozpatrzenia sprzeciwu. Pozytywne rozpatrzenie sprzeciwu skutkuje odstąpieniem przez organ podatkowy od czynności kontrolnych.
Czy i jak można ponaglić organ do działania?
Warto również pamiętać, że w przypadku przedłużającej się kontroli podatnikowi przysługują środki, którymi może on „zmotywować” organ do działania.
Kontrolowanemu przysługuje ponaglenie na niezałatwienie sprawy we właściwym terminie. Ponaglenie składa się do organu wyższego rzędu. Jeżeli organ rozpatrujący ponaglenie uzna je za uzasadnione, wyznacza dodatkowy termin załatwienia sprawy oraz zarządza wyjaśnienie przyczyn opóźnienia i ustalenie osób za to odpowiedzialnych. Organ stwierdza również, czy niezałatwienie sprawy w terminie miało miejsce z rażącym naruszeniem prawa (co otwiera drogę do uzyskania ewentualnego odszkodowania).
Poza sprzeciwem oraz ponagleniem, podatnik może skorzystać z instytucji jaką jest skarga na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania, którą wnosi się do sądu administracyjnego. Wniesienie skargi nie wstrzymuje czynności kontrolnych. Sąd, uwzględniając skargę na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania przez organy zobowiążę organ do wydania w określonym terminie aktu, interpretacji albo do dokonania czynności. Jednocześnie sąd stwierdza, czy bezczynność organu lub przewlekłe prowadzenie postępowania przez organ miały miejsce z rażącym naruszeniem prawa.
Co więcej sąd może orzec (z urzędu albo na wniosek strony) o wymierzeniu organowi grzywny (w wysokości maksymalnie dziesięciokrotności przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego) lub przyznać od organu na rzecz skarżącego połowę ww. kwoty.
Czas prowadzenia kontroli podatkowej został w Ordynacji podatkowej określony w taki sposób, że daje on organowi podatkowemu sporą swobodę w zakresie przedłużania terminu jej zakończenia. Należy jednak pamiętać, że podatnikowi przysługują także środki ponaglające organ do szybszego zakończenia kontroli. Warto o nich wiedzieć i korzystać z nich.
Kontrole i postępowania podatkowe: nowy cykl artykułów
- Ordynacja podatkowa: Rodzaje i tryby kontroli rozliczeń podatkowych
- Rodzaje kontroli podatkowych – Ustawa KAS
- Wszczęcie kontroli a korekta deklaracji podatkowej
- Wyrok TSUE ws. WNT – ostatni moment na wznowienie postępowania
- Prawa podatnika w postępowaniu podatkowym
- Obowiązki podatnika w trakcie kontroli podatkowej
- Kary porządkowe nakładane w trakcie kontroli i postępowania podatkowego
- Uchylenie decyzji zabezpieczającej zobowiązanie podatkowe a umorzenie postępowania zabezpieczającego
- Zabezpieczenie wykonania zobowiązań podatkowych
- Przekazywanie JPK Na żądanie podczas kontroli podatkowej
- Decyzja nieostateczna może podlegać egzekucji
- Czas i miejsce prowadzenia kontroli podatkowej
- Zwrot odsetek z tytułu WNT po wyroku TSUE możliwy bez składania korekt deklaracji VAT
- Pozostawienie wniosku bez rozpatrzenia a Wiążąca Informacja Stawkowa
- Kontrowersje dotyczące kontroli celno-skarbowej w zakresie akcyzy
- Czynności sprawdzające realizowane przez organ
- Przekształcenie kontroli podatkowej oraz celno-skarbowej w postępowanie podatkowe
- Zakończenie kontroli podatkowej i kontroli celno-skarbowej
- Nowe zasady prowadzenia postępowań z tytułu importu towarów
- Nowe uprawnienia organów podatkowych przewidziane w Polskim Ładzie – nabycie sprawdzające
