Handel w obliczu koronawirusa, czyli umowy z konsumentami zawierane na odległość

Umowy z konsumentami zawierane na odległość

W rozumieniu ustawy o prawach konsumenta, aby umowę można było uznać za zawartą na odległość konieczny jest brak jednoczesnej fizycznej obecności jej stron w przestrzeni oraz przeprowadzenie transakcji w ramach wypracowanego przez przedsiębiorcę systemu organizacyjnego, wyłącznie przy użyciu środków komunikacji na odległość. Przepisy ustawy należy zatem stosować w szczególności do umów zawieranych przez telefon, pocztą elektroniczną, czy też za pośrednictwem strony internetowej. Co do zasady każdy przedsiębiorca organizujący działalność w sposób umożliwiający zawieranie z konsumentami umów na odległość podlega dodatkowym, wskazanym w przepisach wyżej wskazanej ustawy, obowiązkom i powinien być świadomy ich treści.

W chwili sporządzania niniejszego artykułu szczególna regulacja dotycząca umów zawieranych na odległość odnosi się jedynie do stosunków między przedsiębiorcą a konsumentem, czyli osobą fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Planowane jest jednak wejście w życie przepisów, które rozszerzą zakres stosowania omawianej regulacji i obejmą nią – poza konsumentem – także osobę, zawierającą umowę bezpośrednio związaną z prowadzoną przez nią działalnością gospodarczą, gdy z treści umowy wynika, że nie ma ona dla tej osoby charakteru zawodowego. Co to oznacza w praktyce? Prowadzący działalność gospodarczą mechanik samochodowy, kupujący od innego przedsiębiorcy ekspres do kawy do swojego warsztatu będzie objęty tym samym poziomem ochrony, który przysługuje aktualnie konsumentowi. Wynika to z faktu, że taka umowa nie należy zasadniczo do rodzaju umów, które zawodowo zawiera mechanik. Szczególne przywileje nie będą jednak przysługiwały wspomnianemu mechanikowi w transakcji zakupu części samochodowych od ich producenta.

Jednym ze skutków rozprzestrzeniającej się pandemii jest jednak opóźnienie terminu początkowego obowiązywania wspomnianej zmiany, pierwotnie wyznaczonego na 1 czerwca 2020 r. Jedna z ustaw, należąca do pakietu Tarczy Antykryzysowej, określa datę wejścia w życie przywołanej nowelizacji kodeksu cywilnego oraz ustawy o prawach konsumenta na dzień 1 stycznia 2021 r.  Zapoznając się z treścią omówionych poniżej regulacji należy mieć zatem na względzie, że od początku przyszłego roku będą one miały zastosowanie w szerszym niż aktualnie zakresie.

Obowiązki informacyjne

Poza standardowo zamieszczanymi w umowach danymi (takimi jak określenie przedmiotu umowy czy terminów płatności) na przedsiębiorcy przeprowadzającym z konsumentem transakcję na odległość, ciąży dodatkowo obowiązek przekazania odbiorcy dóbr lub usług informacji obejmujących w szczególności:

1. główne cechy świadczenia,
2. odpowiednie określenie ceny lub wynagrodzenia z uwzględnieniem ewentualnych dodatkowych opłat i kosztów,
3. adres poczty elektronicznej oraz numery telefonu, pod którymi konsument może szybko i efektywnie kontaktować się z przedsiębiorcą oraz wskazanie sposobu porozumiewania się z konsumentem,
4. obowiązek przedsiębiorcy dostarczenia rzeczy bez wad,
5. sposób i termin wykonania prawa konsumenta do odstąpienia od umowy,
6. koszty zwrotu rzeczy w przypadku odstąpienia od umowy,
7. w określonych przypadkach dane dot. rozliczeń poniesionych przez przedsiębiorcę uzasadnionych kosztów,
8. wyjątki od prawa odstąpienia od umowy lub okoliczności, w których konsument traci prawo odstąpienia od umowy,
9. istnienie i treść gwarancji.

Ustawodawca wymaga, by informacje przekazywane konsumentowi sformułowane były prostym językiem, w sposób jasny i zrozumiały oraz odpowiadający rodzajowi użytego środka porozumiewania się na odległość.

Na przykład w przypadku prowadzenia sprzedaży poprzez internetowy system transakcyjny kluczowe staje się skonstruowanie portalu w taki sposób, aby przekazać konsumentowi wszystkie wymagane informacje, zanim ten dotrze do etapu umożliwiającego definitywne związanie się umową. Inną specyfiką w tym zakresie będą charakteryzować się umowy zawarte przez telefon, podpisanie wysyłanego kurierem formularza czy za pośrednictwem poczty elektronicznej.

Z perspektywy praktyki istotne jest, że przedsiębiorca pozostaje zobowiązany do przekazania wymaganych informacji z własnej inicjatywy, nie czekając na ewentualne pytania lub wezwania konsumenta. Co więcej, obowiązek ten nie zostaje wyłączony także wtedy, gdy z okoliczności zawarcia umowy wynika, że konsument już te informacje posiada.

Naruszenie przepisów ustawy w zakresie obowiązków informacyjnych może wiązać się dla przedsiębiorcy z szeregiem negatywnych konsekwencji, w szczególności finansowych. Przykładowo, w przypadku, gdy przedsiębiorca nie powiadomi konsumenta w sposób prawidłowy o dodatkowych opłatach lub kosztach, w tym ewentualnych kosztach związanych ze zwrotem przedmiotu transakcji w razie odstąpienia od umowy, konsument nie ponosi tego rodzaju obciążeń.

W rozumieniu drugiej z wymienionych ustaw naruszanie obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji może stanowić praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów i skutkować nałożeniem na przedsiębiorcę kar pieniężnych. Natomiast na gruncie prawa karnego omawiane zaniechanie stanowi wykroczenie, zagrożone karą grzywny.

Potwierdzenie zawarcia umowy

Niezależnie od, omówionego powyżej, obowiązku informacyjnego na etapie przedkontraktowym, ustawa nakłada na przedsiębiorcę również obowiązek przekazania konsumentowi – po zawarciu umowy na odległość – potwierdzenia jej zawarcia. Potwierdzenie to stanowić ma zwięzłe zestawienie, określonych w ustawie, informacji dotyczących łączącego strony stosunku prawnego, w szczególności wzajemnych uprawnień i obowiązków. Należy dostarczyć je na trwałym nośniku tzn. w sposób umożliwiający konsumentowi przechowywanie i późniejsze odtworzenie jego treści, np. w formie pliku PDF wysłanego za pośrednictwem poczty elektronicznej.

Ustawodawca, nakładając na przedsiębiorcę wskazany obowiązek, nie nakreślił precyzyjnie wymaganego terminu jego wykonania. Zgodnie z ustawą potwierdzenie należy przekazać „w rozsądnym czasie” po zawarciu umowy, przy czym przekazanie to nie może nastąpić później niż w chwili dostarczenia towaru lub rozpoczęcia świadczenia usługi. Z tego względu wymóg ten może zostać spełniony poprzez umieszczenie pisemnego potwierdzenia w przesyłce, zawierającej rzecz, będącą przedmiotem transakcji. Stosunkowo częstą praktyką zmierzającą do efektywnej realizacji omawianego obowiązku jest również dostarczenie konsumentowi stosownego potwierdzenia za pośrednictwem systemu teleinformatycznego w sposób zautomatyzowany od razu po zawarciu umowy.

Celem omawianej regulacji jest ułatwienie konsumentowi dostępu do najważniejszych, odnoszących się do umowy, informacji prawnych oraz wyposażenie go w odpowiedni środek dowodowy na okoliczność zawarcia umowy i jej treści. Tak jak w przypadku obowiązków informacyjnych poprzedzających zawarcie umowy, potwierdzenie jej zawarcia powinno zostać przekazane z inicjatywy przedsiębiorcy, na którym spoczywa w tym zakresie ciężar dowodu.

Uprawnienie konsumenta do odstąpienia od umowy – „prawo do namysłu”

Jednym z podstawowych odstępstw od ogólnych zasad kontraktowych w odniesieniu do umów zawieranych między przedsiębiorcą a konsumentem na odległość jest przyznanie konsumentowi bezwzględnego prawa do odstąpienia od takiej umowy bez podawania przyczyny. Uprawnienie to obowiązuje niezależnie od postanowień umowy i bez względu na to, czy przedsiębiorca zrealizował świadczenie prawidłowo. Co do zasady, to przedsiębiorca ponosi również koszty związane z odstąpieniem konsumenta od umowy.

W celu ułatwienia prawidłowej realizacji tego wymogu, ustawodawca udostępnił przedsiębiorcom, jako załącznik do ustawy, wzór pouczenia o odstąpieniu od umowy, którego odpowiednie uzupełnienie i doręczenie konsumentowi stanowi wypełnienie omawianych obowiązków przedsiębiorcy. W przypadku braku zawiadomienia o omawianym uprawnieniu okres, w którym konsument może z niego skorzystać ulega automatycznie przedłużeniu. W takiej sytuacji prawo konsumenta do odstąpienia od umowy wygasa dopiero po 12 miesiącach od dnia upływu pierwotnego 14-dniowego terminu.

W przypadku wykonania przez konsumenta prawa do odstąpienia od umowy zawartej na odległość, umowę tę uważa się za niezawartą. W konsekwencji wygasają wszelkie obowiązki stron dotyczące spełniania świadczeń, a jeśli świadczenia zostały zrealizowane – powstaje obowiązek ich zwrotu i dokonania odpowiednich rozliczeń.

Celem takiego rozwiązania jest zapewnienie konsumentowi czasu na przemyślenie podjętej decyzji i zmobilizowanie przedsiębiorcy do odpowiedniego informowania o warunkach i przedmiocie transakcji. Konsekwencję tej szczególnej regulacji stanowi natomiast tymczasowy brak pewności co do trwałości zawartej umowy i związane z tym ryzyko przedsiębiorcy.

 Umowy należy rozpatrywać indywidualnie

Powyżej przedstawione zostały ogólne i podstawowe zasady, odnoszące się do umów z konsumentami zawieranych na odległość, od których istnieje jednak szereg wyjątków. Rozpatrując konkretną transakcję należy uwzględnić także określone w ustawie regulacje szczególne.

Szczególne normy odnoszą się między innymi do usług finansowych, zdrowotnych, branży przewozowej, turystycznej, czy – w pewnym zakresie – spożywczej. Nadto, samo zakwalifikowanie danej umowy, jako zawartej na odległość na gruncie przepisów ustawy, w praktyce nie zawsze okazuje się sprawą oczywistą.

Prawnicy kancelarii prawnej Grant Thornton pozostają do Państwa pełnej dyspozycji w zakresie doradztwa przy analizie i ocenie umów zawieranych z konsumentami na odległość oraz procedur związanych z ich zawieraniem, pod kątem ich zgodności z przepisami ustawy o prawach konsumentów. Nasi specjaliści zapewniają także wsparcie w opracowaniu optymalnych praktyk, uwzględniających obowiązki nałożone przez przepisy ustawy oraz ograniczających ryzyko prawne, związane z zawieraniem umów na odległość.

AUTOR: Jędrzej Kucharski, Kancelaria Prawna

Koronawirus: wskazówki dla pracowników i pracodawców

KADRY I PŁACE

1. Wydatki pracodawcy na profilaktykę w walce z koronawirusem to KUP
2. Koronawirus. Zamknięcie szkół i przedszkoli – uprawnienia pracowników/rodziców
3. Od kiedy przysługuje zasiłek opiekuńczy – stanowisko ZUS
4. Koronawirus – prawa pracodawców i pracowników
5. Przetwarzanie danych osobowych w obliczu pandemii koronawirusa
6. Rząd ogłasza Tarczę Antykryzysową, czyli pakiet osłonowy dla biznesu
7. Zawieszenie badań okresowych pracowników na czas epidemii
8. Jakie rozwiązania dla rynku pracy znajdziemy w przyjętej przez Sejm Tarczy Antykryzysowej?
9. RODO a praca zdalna: 10 zasad bezpieczeństwa
10. Rozwiązania Tarczy Antykryzysowej ratujące miejsca pracy
11. Aplikacje do monitorowania osób na kwarantannie a RODO

PODATKI

1. 10 podatkowych szczepionek przeciw koronawirusowi
2. Tarcza Antykryzysowa. Postulaty podatkowe nieuwzględnione
3. Jak „podatkowo” poprawić płynność, gdy Tarcza Antykryzysowa nie wystarczy
4. Tarcza Antykryzysowa. Interpretacja indywidualna dopiero po 6-ciu, a nawet 9-ciu miesiącach
5. TOP 10 propozycji Rządu na sezonowe wsparcie dla podatników w kryzysie koronawirusowym
6. Decyzja o wsparciu w obliczu pandemii koronawirusa
7. Zmiana warunków wsparcia w PSI/SSE
8. Tarcza 2.0 – poświąteczne ostatki dla podatników
9. Ceny transferowe – wyzwania w dobie COVID-19 i kryzysu gospodarczego
10. Koronawirus powodem kolejnego odroczenia przepisów o WHT
11. Łatwiejszy dostęp do Tarczy Finansowej PFR

PRAWO

1. Pakiet osłonowy, czyli remedium na koronawirusa dla przedsiębiorców?
2. Niewykonanie umów w czasach pandemii a odpowiedzialność w obliczu siły wyższej
3. Jak zachować ciągłość działania spółek w czasie pandemii? Praca zdalna organów spółek
4. Prokurent – nieocenione wsparcie w prowadzeniu biznesu (nie tylko) w obliczu pandemii koronawirusa
5. Jak uniknąć odpowiedzialności za naruszenie umowy handlowej z kontrahentem zagranicznym w związku z pandemią?
6. Sądy rejestrowe w dobie koronawirusa
7. Czy obowiązki spółek zostaną odroczone w związku z epidemią koronawirusa?
8. TOP 10 propozycji Tarczy Antykryzysowej dla dużych przedsiębiorców
9. Niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości drogą do utraty majątku prywatnego i wolności
10. Zawiadomienie kontrahenta o problemach z wykonaniem umowy
11. Handel w obliczu koronawirusa, czyli umowy z konsumentami zawierane na odległość
12. Najem powierzchni w galeriach handlowych w świetle tarczy antykryzysowej, czyli więcej pytań niż odpowiedzi

FINANSE

1. Ryzyko walutowe dla importerów znacznie wzrosło
2. Konsekwencje pandemii z punktu widzenia kredytobiorcy
3. Konsekwencje pandemii koronawirusa dla sprawozdań finansowych
4. Tarcza Antykryzysowa – czy proponowane działania wystarczą by utrzymać płynność przedsiębiorstw?
5. Wartość przedsiębiorstwa w czasach zarazy. Silne fundamenty ratunkiem na koronawirusa
6. Importerzy z Chin nie są skazani na obecne poziomy USD/PLN
7. Terminy raportowania w czasie pandemii
8. Tarcza dla przedsiębiorców, czy ciągle jednak tylko listek figowy?
9. Wydłużanie okresu spłaty kredytów w kontekście powiązanych transakcji zabezpieczających
10. Regiony kierują unijne fundusze na walkę z epidemią
11. Dofinansowanie pomoże w walce z COVID-19
12. Sprawozdanie biegłego rewidenta z badania a epidemia. Istotna niepewność dotyczącej kontynuacji działalności

ZARZĄDZANIE 

1. Koronawirus. Czy polscy pracodawcy są gotowi na pracę zdalną?
2. Jak zarządzać projektem w kryzysie światowej pandemii?
3. 10 przykazań antykryzysowych dla przedsiębiorców
4. Łatwiej o dotację w obliczu pandemii koronawirusa

NARZĘDZIA CYFROWE I BEZPIECZEŃSTWO 

1. Badania jakościowe – dlaczego i jak badamy produkty cyfrowe w czasie kwarantanny
2. Badania w e-commerce – lekarstwo na problemy ze sprzedażą w e-sklepie
3. eBOK – jak zaprojektować skuteczne Biuro Obsługi Klienta
4. Biznes na video. Jak bezpiecznie prowadzić wideokonferencje