Przedstawiciele branży handlowej, a zwłaszcza uczestnicy handlu międzynarodowego, dotkliwie odczują skutki pandemii koronawirusa SARS-COV-2. Ekonomiści prześcigają się w prognozowaniu coraz bardziej pesymistycznych scenariuszy, a władze niemalże wszystkich państw nakładają nowe restrykcje i ograniczenia życia społecznego i gospodarczego, które z pewnością wpłyną negatywnie na sytuację tych przedsiębiorców, w szczególności na możliwość wypełniania przez nich zobowiązań umownych.
Cóż zatem począć w tych „ciekawych czasach”? W jaki sposób uczestnicy handlu międzynarodowego mogą uniknąć lub ograniczyć swoją odpowiedzialność z związku z niewykonaniem umów? Rozwiązań poszukiwać można w m.in. w przepisach prawa międzynarodowego, w szczególności zaś w przepisach Konwencji Narodów Zjednoczonych o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów.
Podsumowanie
- Uczestnicy handlu międzynarodowego, którzy z uwagi na przeszkody spowodowane pandemią koronawirusa SARS-COV-2 naruszyli swoje zobowiązania umowne, co do zasady, mogą powoływać się na zwolnienie z odpowiedzialności, przewidziane postanowieniami Konwencji Narodów Zjednoczonych o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów.
- Powołanie się na postanowienia Konwencji powinno być poprzedzone weryfikacją postanowień zawartych umów, w kontekście dopuszczalności zastosowania przepisów Konwencji w relacji z danym kontrahentem.
- Istotnym elementem, wpływającym na możliwość skorzystania przez przedsiębiorcę ze zwolnienia z odpowiedzialności w oparciu o postanowienia Konwencji jest obowiązek zawiadomienia kontrahenta o zaistniałej przeszkodzie i jej oddziaływaniu na zdolność przedsiębiorcy do wykonania umowy.
- Możliwość powołania się na przepisy Konwencji powinna być także brana pod uwagę, podczas negocjacji nowych umów z kontrahentami w zakresie handlu międzynarodowego.
Czym jest Konwencja i kiedy ją stosujemy?
Konwencja Narodów Zjednoczonych o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów, to umowa międzynarodowa podpisana w Wiedniu w 1980 roku i dotychczas ratyfikowana przez 93 państwa, w tym także przez Polskę, jak również przez większość państw członkowskich Unii Europejskiej i Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz przez Stany Zjednoczone i Chiny. Jej postanowienia znajdują zastosowanie do umów sprzedaży towarów, które zostały zawarte między stronami mającymi siedziby handlowe w różnych państwach, jeżeli państwa te są stronami Konwencji. Co istotne, Konwencja dopuszcza także możliwość jej stosowania w sytuacji, w której tylko jedna ze stron ma siedzibę takim państwie, jeżeli normy prawa międzynarodowego wskazują na prawo tego państwa, jako na prawo właściwe dla oceny danej umowy. Co do zasady, będzie to więc prawo państwa zwykłego pobytu sprzedawcy (państwo siedziby, w przypadku spółek i innych osób prawnych lub państwo, w którym zlokalizowane jest główne przedsiębiorstwo osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą) pod warunkiem, że strony umowy nie dokonały wyboru innego prawa, jako prawa właściwego.
Postanowienia Konwencji znajdują zastosowanie zarówno do klasycznych umów sprzedaży towarów, jak i do umów dostawy towarów, które mają być wyprodukowane przez dostawcę, jednakże pod warunkiem, że strona zamawiająca towary nie przyjmie na siebie obowiązku dostawy istotnej części materiałów niezbędnych do wykonania tych produktów. Konwencji nie stosuje się natomiast do umów, w których przeważająca część zobowiązań strony dostarczającej towary polega na zapewnieniu siły roboczej lub świadczeniu innych usług.
Zwolnienie z odpowiedzialności za niewykonanie zobowiązań umownych w świetle Konwencji
Czy Konwencja zawiera jednak jakiekolwiek postanowienia, które mogą pomóc przedsiębiorcom w aktualnej sytuacji? Na to pytanie z pewnością można odpowiedzieć twierdząco, odwołując się do zapisów Konwencji, dotyczących zwolnienia z odpowiedzialności za niewykonanie zobowiązań umownych.
Ważny fragment
Artykuł 79 Konwencji, przewiduje szczególnie istotną zasadę, zgodnie z którą strona nie ponosi odpowiedzialności za niewykonanie swoich zobowiązań umownych, jeżeli udowodni, że niewykonanie to nastąpiło z powodu przeszkody od niej niezależnej. Warto zaznaczyć, że Konwencja wymaga także od strony powołującej się na wyżej wymienione zapisy, aby udowodniła, że nie można było od niej rozsądnie oczekiwać wzięcia pod uwagę zaistniałej przeszkody w chwili zawarcia umowy lub uniknięcia, jak i przezwyciężenia tej przeszkody lub jej następstw.
Na okoliczność wystąpienia niezależnej przeszkody będzie mógł więc powołać się przedsiębiorca, który z powodu kolejek na przejściach granicznych, opóźnia się z dostawą towarów na rzecz kontrahenta. Jednakże nie będzie mógł on powołać się na ową okoliczność, jeżeli umowa została zawarta już po przywróceniu kontroli granicznych, albowiem powinien on wziąć pod uwagę istnienie owej przeszkody, rozsądnie oceniając sytuację. Tym samym możliwość skutecznego uwolnienia się przez przedsiębiorcę z odpowiedzialności na podstawie Konwencji uzależniona jest nie tylko od zaistnienia niezależnej od niego przeszkody, ale również od tego, czy wystąpienie tejże okoliczności było możliwe do przewidzenia (w chwili zawarcia umowy) oraz od możliwości podjęcia przez przedsiębiorcę działań w celu jej uniknięcia.
Warto także nadmienić, iż pod pewnymi warunkami postanowienia omawianej umowy międzynarodowej umożliwiają przedsiębiorcy uniknięcie odpowiedzialności także w przypadku, w którym niedochowanie zobowiązań umownych nastąpiło z powodu niewykonania zobowiązań jego podwykonawcy. Przepis ten ma szczególne znaczenie w aktualnej sytuacji, albowiem pandemia koronawirusa SARS-COV-2 powoduje komplikacje i przestój praktycznie na każdym etapie łańcucha dostaw. Przedsiębiorca może uniknąć odpowiedzialności względem kontrahenta z uwagi na niewykonanie zobowiązań przez jego podwykonawcę, jednakże tylko wtedy, gdy sam może powołać się na omawiane powyżej zwolnienie, a jednocześnie na zwolnienie to mógłby powołać się ten podwykonawca. W praktyce oznacza to zatem, iż omawiana przeszkoda powinna dotyczyć zarówno przedsiębiorcy, jak i jego podwykonawcy i uniemożliwiać im prawidłowe wykonanie zobowiązań, nadto przeszkody tej żaden z nich nie mógł przewidzieć, jak również nie mógł jej zapobiec.
Konwencja przewiduje jednak pewne ograniczenia dotyczące możliwości skorzystania ze zwolnienia z odpowiedzialności na jej podstawie. Po pierwsze zwolnienie to dotyczy wyłącznie okresu, w którym trwa przeszkoda uniemożliwiająca przedsiębiorcy prawidłowe wykonanie umowy. Nadto zwolnienie, o którym mowa dotyczy wyłącznie odpowiedzialności odszkodowawczej względem kontrahenta, który może dalej wykonywać względem przedsiębiorcy inne przysługujące mu na podstawie danej umowy prawa (np. uprawnienie z tytułu gwarancji jakości towarów).
Ważny fragment
Istotnym elementem, warunkującym możliwość skorzystania przez przedsiębiorcę ze zwolnienia z odpowiedzialności w oparciu o postanowienia Konwencji jest obowiązek zawiadomienia strony o zaistniałej przeszkodzie i jej oddziaływaniu na zdolność przedsiębiorcy do wykonania umowy. Jeżeli bowiem druga strona nie otrzyma takiego zawiadomienia w rozsądnym terminie, podmiot powołujący się na zaistnienie przeszkody będzie odpowiadał za szkodę wynikłą z nieotrzymania przez drugą stronę takiego zawiadomienia.
Weryfikacja umów to konieczność
Na zakończenie wskazać należy, iż przed powołaniem się na postanowienia Konwencji, przedsiębiorca powinien dokonać przeglądu postanowień niewykonanej lub zagrożonej niewykonaniem umowy. Część z takich umów może bowiem zawierać zapisy wprost wyłączające zastosowanie postanowień Konwencji, co ma miejsce w szczególności w przypadku umów z dużymi odbiorcami towarów, otrzymującymi dostawy od podmiotów z różnych państw. Wyłączenie zastosowania postanowień Konwencji nie oznacza jednak przekreślenia możliwości powołania się przez dostawcę na przeszkody spowodowane aktualną sytuacją na świecie. Może on bowiem próbować uniknąć odpowiedzialności powołując się m.in. na zaistnienie tzw. „siły wyższej”.
Warto także uwzględnić powyższe uwagi podczas negocjacji nowych umów z kontrahentami. Jeżeli bowiem umowa dotyczy handlu międzynarodowego, zwłaszcza jeżeli została ona poddana obcemu porządkowi prawnemu i nie zawiera specjalnych regulacji, dotyczących zwolnienia stron z odpowiedzialności w przypadku działania siły wyższej, warto zweryfikować, czy nie wyłącza ona zastosowania postanowień Konwencji. Przepisy te bowiem mogą okazać się remedium na problemy przedsiębiorców, spowodowane niewykonaniem, bądź nienależytym wykonaniem ich zobowiązań umownych względem kontrahentów zagranicznych, w obecnych, trudnych czasach..
Przedsiębiorcy, uczestnicy handlu międzynarodowego, którzy z uwagi na przeszkody spowodowane pandemią koronawirusa SARS-COV-2 nie dochowali swoich zobowiązań umownych, mogą powoływać się na zwolnienie z odpowiedzialności, przewidziane postanowieniami Konwencji Narodów Zjednoczonych o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów. Takie działania powinny być jednak poprzedzone weryfikacją postanowień zawartych umów, w kontekście dopuszczalności powoływania się na przepisy Konwencji w relacji z danym kontrahentem.
Prawnicy z kancelarii prawnej Grant Thornton Legal są do Państwa pełnej dyspozycji, zapewniając doradztwo prawne w szczególności w zakresie przeprowadzenia sprawdzenia zawartych przez Państwa umów pod kątem zasad odpowiedzialności stron w związku z pandemią, jak również udziału w renegocjacjach warunków obowiązujących umów, czy też negocjacjach przyszłych umów z uwzględnieniem klauzul kształtujących stosunek prawny stron w obliczu pandemii.
AUTOR: Marek Pawlak, Radca prawny, Kancelaria Prawna
Koronawirus: wskazówki dla pracowników i pracodawców
KADRY I PŁACE
- Wydatki pracodawcy na profilaktykę w walce z koronawirusem to KUP
- Koronawirus. Zamknięcie szkół i przedszkoli – uprawnienia pracowników/rodziców
- Od kiedy przysługuje zasiłek opiekuńczy – stanowisko ZUS
- Koronawirus – prawa pracodawców i pracowników
- Przetwarzanie danych osobowych w obliczu pandemii koronawirusa
- Rząd ogłasza Tarczę Antykryzysową, czyli pakiet osłonowy dla biznesu
- Zawieszenie badań okresowych pracowników na czas epidemii
- Jakie rozwiązania dla rynku pracy znajdziemy w przyjętej przez Sejm Tarczy Antykryzysowej?
- RODO a praca zdalna: 10 zasad bezpieczeństwa
- Rozwiązania Tarczy Antykryzysowej ratujące miejsca pracy
- Aplikacje do monitorowania osób na kwarantannie a RODO
PODATKI
- 10 podatkowych szczepionek przeciw koronawirusowi
- Tarcza antykryzysowa. Postulaty podatkowe nieuwzględnione
- Jak „podatkowo” poprawić płynność, gdy Tarcza Antykryzysowa nie wystarczy
- Tarcza Antykryzysowa. Interpretacja indywidualna dopiero po 6-ciu, a nawet 9-ciu miesiącach
- TOP 10 propozycji Rządu na sezonowe wsparcie dla podatników w kryzysie koronawirusowym
- Decyzja o wsparciu w obliczu pandemii koronawirusa
- Zmiana warunków wsparcia w PSI/SSE
- Tarcza 2.0 – poświąteczne ostatki dla podatników
- Ceny transferowe – wyzwania w dobie COVID-19 i kryzysu gospodarczego
- Koronawirus powodem kolejnego odroczenia przepisów o WHT
- Łatwiejszy dostęp do Tarczy Finansowej PFR
PRAWO
- Pakiet osłonowy, czyli remedium na koronawirusa dla przedsiębiorców?
- Niewykonanie umów w czasach pandemii a odpowiedzialność w obliczu siły wyższej
- Jak zachować ciągłość działania spółek w czasie pandemii? Praca zdalna organów spółek
- Prokurent – nieocenione wsparcie w prowadzeniu biznesu (nie tylko) w obliczu pandemii koronawirusa
- Jak uniknąć odpowiedzialności za naruszenie umowy handlowej z kontrahentem zagranicznym w związku z pandemią?
- Sądy rejestrowe w dobie koronawirusa
- Czy obowiązki spółek zostaną odroczone w związku z epidemią koronawirusa?
- TOP 10 propozycji Tarczy Antykryzysowej dla dużych przedsiębiorców
- Niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości drogą do utraty majątku prywatnego i wolności
- Zawiadomienie kontrahenta o problemach z wykonaniem umowy
- Handel w obliczu koronawirusa, czyli umowy z konsumentami zawierane na odległość
- Najem powierzchni w galeriach handlowych w świetle tarczy antykryzysowej, czyli więcej pytań niż odpowiedzi
FINANSE
- Ryzyko walutowe dla importerów znacznie wzrosło
- Konsekwencje pandemii z punktu widzenia kredytobiorcy
- Konsekwencje pandemii koronawirusa dla sprawozdań finansowych
- Tarcza Antykryzysowa – czy proponowane działania wystarczą by utrzymać płynność przedsiębiorstw?
- Wartość przedsiębiorstwa w czasach zarazy. Silne fundamenty ratunkiem na koronawirusa
- Importerzy z Chin nie są skazani na obecne poziomy USD/PLN
- Terminy raportowania w czasie pandemii
- Tarcza dla przedsiębiorców, czy ciągle jednak tylko listek figowy?
- Wydłużanie okresu spłaty kredytów w kontekście powiązanych transakcji zabezpieczających
- Regiony kierują unijne fundusze na walkę z epidemią
- Dofinansowanie pomoże w walce z COVID-19
- Sprawozdanie biegłego rewidenta z badania a epidemia. Istotna niepewność dotyczącej kontynuacji działalności
ZARZĄDZANIE
- Koronawirus. Czy polscy pracodawcy są gotowi na pracę zdalną?
- Jak zarządzać projektem w kryzysie światowej pandemii?
- 10 przykazań antykryzysowych dla przedsiębiorców
- Łatwiej o dotację w obliczu pandemii koronawirusa
NARZĘDZIA CYFROWE I BEZPIECZEŃSTWO
