Pandemia koronawirusa może stanowić przyczynę utraty płynności finansowej przez rzesze przedsiębiorców, którzy z uwagi na zaistniałą sytuację nie mogą prowadzić działalności gospodarczej w normalnym zakresie zgodnie z przyjętymi planami biznesowymi. Stan taki rodzi realne ryzyko zaistnienia przesłanek do ogłoszenia upadłości. Monitorowanie aktualnego stanu finansowego przedsiębiorcy w kontekście wyżej wskazanych przesłanek jest bardzo istotne, albowiem niezłożenie w odpowiednim terminie wniosku o ogłoszenie upadłości skutkować może odpowiedzialnością osobistą a nawet karną osób upoważnionych do reprezentowania spółki i prowadzenia jej spraw.
Podsumowanie
- Przesłanką do ogłoszenia upadłości spółki jest zaistnienie stanu jej niewypłacalności, przez którą rozumie się utratę zdolności do wykonywania wymagalnych zobowiązań pieniężnych lub przekroczenie przez zobowiązania pieniężne spółki wartości jej majątku.
- Członkowie zarządu spółki kapitałowej, w przypadku niezłożenia w odpowiednim czasie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki mogą odpowiadać swoimi majątkami osobistymi za zobowiązania spółki a nadto ponosić odpowiedzialność karną.
- Ustawa o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 przewiduje zmiany w zakresie biegu terminu do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.
Jakie są przesłanki do ogłoszenia upadłości?
Upadłość ogłasza się w stosunku do spółki, która stała się niewypłacalna. Ustawa Prawo upadłościowe wskazuje na sytuacje, w których należy mówić o zaistnieniu stanu niewypłacalności, do których należą:
- utrata zdolności do wykonywania wymagalnych zobowiązań pieniężnych (przy czym domniemywa się, że spółka utraciła zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w ich wykonaniu przekracza trzy miesiące),
- przekroczenie przez zobowiązania pieniężne spółki wartości jej majątku (przy czym stan ten powinien utrzymywać się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące).
Orzecznictwo sądów powszechnych oraz administracyjnych doprecyzowuje pojęcie stanu niewypłacalności. Sąd Apelacyjny w Lublinie, orzekając w przedmiocie odpowiedzialności członków zarządu spółki za zapłatę zaległych składek z tytułu ubezpieczenia społecznego, wskazuje, że do dokonania oceny, czy dłużnik utracił zdolność do wykonywania zobowiązań pieniężnych, nieistotne jest, czy nie wykonuje on wszystkich zobowiązań, czy też tylko niektórych z nich. Zdaniem Sądu, z tej perspektywy nie ma znaczenia również rozmiar niewykonanych przez dłużnika zobowiązań. Nawet zaprzestanie wykonywania zobowiązań o niewielkiej wartości oznaczać może jego niewypłacalność.
Wniosek o ogłoszenie upadłości należy zgłosić we właściwym sądzie upadłościowym nie później niż w terminie trzydziestu dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości. Sądem upadłościowym jest sąd rejonowy (wydział gospodarczy), właściwy dla głównego ośrodka podstawowej działalności danego przedsiębiorcy. Wniosek może zostać złożony zarówno przez przedsiębiorcę – dłużnika, jak i przez jego wierzycieli osobistych.
Znaczące modyfikacje w przedmiocie biegu terminu na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości przewiduje ustawa o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2. Zakłada ona bowiem, że gdy podstawa do ogłoszenia upadłości dłużnika powstała w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu pandemii koronawirusa, a stan niewypłacalności powstał z powodu COVID-19, bieg terminu do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega przerwaniu.
Zgodnie z ustawą, w przypadku ustania obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii wskazany trzydziestodniowy termin biegnie na nowo. Ponadto, akt prawny przewiduje ustanowienie wzruszalnego domniemania, zgodnie z którym jeżeli stan niewypłacalności powstał w czasie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu pandemii koronawirusa domniemywa się, że zaistniał z powodu COVID-19.
Odpowiedzialność wspólników spółki osobowej
W przypadku spółek jawnych obowiązuje zasada subsydiarnej odpowiedzialności jej wspólników za zobowiązania spółki. Oznacza to, że wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika w przypadku, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Kodeks spółek handlowych przewiduje jednak możliwość wniesienia powództwa przeciwko wspólnikowi, zanim egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Zasadę tę stosuje się również do wspólników spółki partnerskiej, a także do komplementariuszy spółki komandytowej oraz spółki komandytowo-akcyjnej.
Co istotne, w przypadku spółek osobowych upadłość może zostać ogłoszona zarówno przez samą spółkę, jak i przez jej wspólników (pod warunkiem, że spełniają oni przesłankę niewypłacalności) ponoszących odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem. Samo ogłoszenie upadłości spółki osobowej nie chroni bowiem jej wspólnika przed możliwością prowadzenia egzekucji z jego majątku.
Ogłoszenie upadłości pozwoli na uporządkowanie sytuacji prawnej wspólnika, a także na rozpoczęcie procesu jego oddłużania.
Jakie są konsekwencje niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki kapitałowej w odpowiednim czasie?
Istotą spółek kapitałowych (tj. spółek z ograniczoną odpowiedzialnością i spółek akcyjnych) jest brak odpowiedzialności jej wspólników za zobowiązania spółki, przy czym w przypadku gdy egzekucja prowadzona przeciwko takiej spółce okaże się bezskuteczna, za jej zobowiązania odpowiadają solidarnie członkowie zarządu (nawet jeżeli pozostają oni jednocześnie wspólnikami albo akcjonariuszami spółki).
Członkowie zarządu mogą jednakże uwolnić się od ponoszenia odpowiedzialności osobistej za zobowiązania spółki kapitałowej w określonych w ustawie sytuacjach, w szczególności, jeżeli wykażą, że w odpowiednim czasie zgłosili oni wniosek o ogłoszenie upadłości spółki. Oznacza to, iż niezłożenie wyżej wymienionego wniosku w terminie trzydziestu dni od dnia zaistnienia upadłości, tj. powstania po stronie spółki stanu niewypłacalności – co do zasady – spowoduje powstanie uprawnienia po stronie wierzycieli spółki do dochodzenia swoich roszczeń z majątku osobistego (np. prywatnych oszczędności, nieruchomości, aktywów inwestycyjnych) członka zarządu spółki kapitałowej. Członek zarządu, pomimo niezgłoszenia w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości, może jednak uwolnić się od osobistej odpowiedzialności za zobowiązania spółki, jeżeli wykaże, iż niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy (z uwagi np. na ciężką chorobę członka zarządu, czy też inne okoliczności uniemożliwiające mu wystąpienie z wnioskiem do sądu upadłościowego), albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości wierzyciel nie poniósł szkody (np. w sytuacji, gdy majątek spółki nie pozwoliłby na pokrycie nawet kosztów postępowania upadłościowego, a co za tym idzie, oczywistym jest, że wniosek o ogłoszenie upadłości zostałby oddalony).
Ponadto, członek zarządu może uwolnić się odpowiedzialności, jeżeli w terminie właściwym dla złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu.
Ważny fragment
Członkowie zarządu, którzy nie zgłoszą wniosku o ogłoszenie upadłości spółki pomimo zaistnienia ku temu przesłanek, ponosić mogą z tego tytułu także odpowiedzialność karną. Ustawa przewiduje w tym wypadku karę grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
Warto zaznaczyć także, iż członkowie zarządu spółki nie ponoszą odpowiedzialności za niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości w czasie, gdy prowadzona jest egzekucja przez zarząd przymusowy albo przez sprzedaż przedsiębiorstwa, na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, jeżeli obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości powstał w czasie prowadzenia tej egzekucji.
Powyższe zasady stosuje się również odpowiednio do likwidatorów spółki kapitałowej pozostającej w stanie likwidacji.
Wspomniana wcześniej ustawa o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 przewiduje, że termin do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega przerwaniu. Oznacza to, że członkowie zarządu spółki kapitałowej, którzy nie złożą w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu pandemii koronawirusa wniosku o ogłoszenie upadłości, pomimo zaistnienia ku temu ustawowych przesłanek, nie poniosą z tego tytułu negatywnych konsekwencji prawnych. Należy jednak pamiętać, że jeżeli przesłanki te istnieć będą nadal, już po ustaniu stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, członkowie zarządu będą zobowiązani do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości do właściwego sądu upadłościowego w terminie trzydziestu dni od dnia ustania tychże stanów.
Ponadto, zgodnie z brzmieniem nowego przepisu, dla jego stosowania kluczowe pozostaje, by stan niewypłacalności powstał „z powodu COVID-19”. Przewidziane w ustawie domniemanie może zostać bowiem obalone. Jeżeli zatem stan niewypłacalności istniał już przed epidemią albo powstał w czasie epidemii z powodu innego niż COVID-19, to wspomniana regulacja nie wpływa w żaden sposób na obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości i nie łagodzi negatywnych konsekwencji zaniechania w tym zakresie.
Alternatywy do ogłoszenia upadłości
Ogłoszenie upadłości prowadzi do rozwiązania spółki, a w dalszej kolejności, po przeprowadzeniu postępowania upadłościowego, do ustania jej bytu prawnego.
Osoby zajmujące się prowadzeniem spraw spółek, które znalazły się z uwagi na sytuację gospodarczą wywołaną pandemią koronawirusa w kiepskiej kondycji finansowej, rozważyć mogą także rozwiązania, które umożliwią dalsze prowadzenie biznesu przez spółkę, przy jednoczesnym zabezpieczeniu ich interesu osobistego. Takim rozwiązaniem, w przypadku zaistnienia stanu niewypłacalności spółki, jest m. in. możliwość wszczęcia jednego z postępowań restrukturyzacyjnych.
Jednym z celów ustawy o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 jest skłonienie członków zarządu spółki do poszukiwania alternatywy do ogłoszenia upadłości. Uzyskany przez nowelizację czas, w którego trakcie nie ryzykuje się odpowiedzialnością osobistą, warto poświęcić na poszukiwanie rozwiązań umożliwiających poprawę sytuacji finansowej spółki.
Upadłość spółki stanowi ostateczność, uniemożliwia bowiem dalsze prowadzenie przez nią działalności gospodarczej. Dla własnego bezpieczeństwa osoby prowadzące sprawy spółki, w szczególności członkowie zarządu spółek z ograniczoną odpowiedzialnością i spółek akcyjnych, powinny jednak pamiętać o ustawowych przesłankach ogłoszenia upadłości, w szczególności w tak burzliwych biznesowo czasach. Opóźnienie w wykonaniu obowiązku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości może bowiem prowadzić do odpowiedzialności majątkami osobistymi wyżej określonych osób zarządzających.
Doradcy prawni i finansowi Grant Thornton pozostają do Państwa dyspozycji w zakresie wsparcia w weryfikacji aktualnej sytuacji finansowej przedsiębiorcy w celu ustalenia, czy wystąpiła przesłanka niewypłacalności, aktualizująca obowiązek wystąpienia z wnioskiem o ogłoszenie spółki, a także w zakresie wsparcia prawnego w ogłoszeniu upadłości i podczas całego postępowania upadłościowego.
AUTOR: Łukasz Wojdanowicz
Koronawirus: wskazówki dla pracowników i pracodawców
KADRY I PŁACE
- Wydatki pracodawcy na profilaktykę w walce z koronawirusem to KUP
- Koronawirus. Zamknięcie szkół i przedszkoli – uprawnienia pracowników/rodziców
- Od kiedy przysługuje zasiłek opiekuńczy – stanowisko ZUS
- Koronawirus – prawa pracodawców i pracowników
- Przetwarzanie danych osobowych w obliczu pandemii koronawirusa
- Rząd ogłasza Tarczę Antykryzysową, czyli pakiet osłonowy dla biznesu
- Zawieszenie badań okresowych pracowników na czas epidemii
- Jakie rozwiązania dla rynku pracy znajdziemy w przyjętej przez Sejm Tarczy Antykryzysowej?
- RODO a praca zdalna: 10 zasad bezpieczeństwa
- Rozwiązania Tarczy Antykryzysowej ratujące miejsca pracy
- Aplikacje do monitorowania osób na kwarantannie a RODO
PODATKI
- 10 podatkowych szczepionek przeciw koronawirusowi
- Tarcza Antykryzysowa. Postulaty podatkowe nieuwzględnione
- Jak „podatkowo” poprawić płynność, gdy Tarcza Antykryzysowa nie wystarczy
- Tarcza Antykryzysowa. Interpretacja indywidualna dopiero po 6-ciu, a nawet 9-ciu miesiącach
- TOP 10 propozycji Rządu na sezonowe wsparcie dla podatników w kryzysie koronawirusowym
- Decyzja o wsparciu w obliczu pandemii koronawirusa
- Zmiana warunków wsparcia w PSI/SSE
- Tarcza 2.0 – poświąteczne ostatki dla podatników
- Ceny transferowe – wyzwania w dobie COVID-19 i kryzysu gospodarczego
- Koronawirus powodem kolejnego odroczenia przepisów o WHT
PRAWO
- Pakiet osłonowy, czyli remedium na koronawirusa dla przedsiębiorców?
- Niewykonanie umów w czasach pandemii a odpowiedzialność w obliczu siły wyższej
- Jak zachować ciągłość działania spółek w czasie pandemii? Praca zdalna organów spółek
- Prokurent – nieocenione wsparcie w prowadzeniu biznesu (nie tylko) w obliczu pandemii koronawirusa
- Jak uniknąć odpowiedzialności za naruszenie umowy handlowej z kontrahentem zagranicznym w związku z pandemią?
- Sądy rejestrowe w dobie koronawirusa
- Czy obowiązki spółek zostaną odroczone w związku z epidemią koronawirusa?
- TOP 10 propozycji Tarczy Antykryzysowej dla dużych przedsiębiorców
- Niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości drogą do utraty majątku prywatnego i wolności
- Zawiadomienie kontrahenta o problemach z wykonaniem umowy
- Handel w obliczu koronawirusa, czyli umowy z konsumentami zawierane na odległość
- Najem powierzchni w galeriach handlowych w świetle tarczy antykryzysowej, czyli więcej pytań niż odpowiedzi
- Łatwiejszy dostęp do Tarczy Finansowej PFR
FINANSE
- Ryzyko walutowe dla importerów znacznie wzrosło
- Konsekwencje pandemii z punktu widzenia kredytobiorcy
- Konsekwencje pandemii koronawirusa dla sprawozdań finansowych
- Tarcza Antykryzysowa – czy proponowane działania wystarczą by utrzymać płynność przedsiębiorstw?
- Wartość przedsiębiorstwa w czasach zarazy. Silne fundamenty ratunkiem na koronawirusa
- Importerzy z Chin nie są skazani na obecne poziomy USD/PLN
- Terminy raportowania w czasie pandemii
- Tarcza dla przedsiębiorców, czy ciągle jednak tylko listek figowy?
- Wydłużanie okresu spłaty kredytów w kontekście powiązanych transakcji zabezpieczających
- Regiony kierują unijne fundusze na walkę z epidemią
- Dofinansowanie pomoże w walce z COVID-19
- Sprawozdanie biegłego rewidenta z badania a epidemia. Istotna niepewność dotyczącej kontynuacji działalności
ZARZĄDZANIE
- Koronawirus. Czy polscy pracodawcy są gotowi na pracę zdalną?
- Jak zarządzać projektem w kryzysie światowej pandemii?
- 10 przykazań antykryzysowych dla przedsiębiorców
- Łatwiej o dotację w obliczu pandemii koronawirusa
NARZĘDZIA CYFROWE I BEZPIECZEŃSTWO
